قسمت پنجم زیر پوسته شهر:روان پریشی برنامه ریزی اجتماعی، فرهنگی و مذهبی

 پایگاه خبری“شاهین نا” علی قادری/ روان پریشی یا سایکوز به معنای وضعیت روانی غیر طبیعی است که در روان پزشکی برای حالت درونی بکار می رود که اغلب به صورت از دست دادن تماس با واقعیت توصیف می شود.

روان پریشی زمانی اتفاق می افتد که خودِ انسان (Self) از واقعیت فاصله بگیرد. انسان دارای یک خود یا Self است که شامل ادراکات ، اندیشه ها و دانش فرد نسبت به خود است و در کنار آن یک امری به نام واقعیت است که شامل واقعیتها و موقعیت فرد است. زمانی که حوزه خود با حوزه واقعیت دارای اشتراک باشد به میزان اشتراک این دو حوزه شخص دارای وضعیت نرمال و معمولی است اما روان پریشی زمانی اتفاق می افتد که این دو حوزه از هم جدا شوند. براساس میزان جدایی حوزه خود از واقعیت است که فرد دچار پراکندگی ذهنی و در نتیجه روان پریشی می شود. اگر بتوانیم این وضعیت را به حوزه مسائل اجتماعی و فرهنگی تعمیم دهیم. خود جامعه را ادراکات و اندیشه ها و بینش و تفکرات مسئولین و متولیان فرهنگی و اجتماعی و مذهبی هستند که متولی برنامه ریزی های  اجتماعی و همچنین اجرا هستند.  و اگر واقعیت را نیز خواست و مطالبه مردم تصور کنیم، روان پریشی فرهنگی و اجتماعی زمانی اتفاق می افتد که بین نگرشها و ادراکات ذهنی مسئولین و نیازها و مطالبات واقعی جامعه فاصله ایجاد شود.

با توجه به وجود ماهیت سلسله مراتبی قدرت در دو سده گذشته در کشور ما به نظر می رسد که این ماهیت سلسله مراتبی نیز در حوزه های اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و نظامی و ….. نیز نمود عینی پیدا کرده است.

سلسله مراتبی بودن برنامه ریزی و اجرای برنامه های فرهنگی به این معناست که در طی 200 سال گذشته برنامه ریزی در حوزه های فرهنگی و اجتماعی توسط حکومتها طراحی و تدوین می شده و اغلب ماهیت ابلاغی داشته است. این امر زمینه سلیقه ای شدن حوزه فرهنگ را هم در حوزه برنامه ریزی و هم در حوزه اجرا تشدید می نماید.  البته در جوامع ساده و سنتی این نوع برنامه ریزی فرهنگی به منظور ایجاد همبستگی و وفاق اجتماعی و ایجاد نوعی همسان سازی فرهنگی انجام می شده است .اما تحولات عظیم در جوامع بشری در طول نیم قرن اخیر این نوع ماهیت سلسله مراتبی برنامه ­ریزی فرهنگی و ابلاغی بودن آن را با چالش جدی مواجه کرده است. به طوری که بسیاری از برنامه ریزی ها و حتی اجرای برنامه­های در حوزه­های مختلف فرهنگی و اجتماعی توسط ارگانهای غیر دولتی، شرکتها،سازمانهای مردم نهاد،اطاقهای فکر خصوصی و …. انجام می شود.و دولتها صرفا در حوزه قانون گذاری، نظارت و راهبری در این حوزه ها دخالت می کنند.

اما در کشور ما همچنان این فرایند سلسله مراتبی بودن برنامه ریزی فرهنگی ، اجتماعی و مذهبی وجود دارد و با این تفاوت که به دلیل دولتی بودن فرهنگ در جامعه ما ، با حاکم شدن جناحی با گرایش خاص سیاسی بر دولت، سیاستهای فرهنگی تغییرات اساسی و حتی ماهوی پیدا می کند. این سیاسی شدن حوزه فرهنگ و نوسانات موجود در حوزه برنامه های فرهنگی و اجتماعی  باعث شده که بهره وری و اثر بخشی فعالیتهای فرهنگی به حداقل ممکن برسد. این امر با توجه به تغییرات اجتماعی عمیقی که در جامعه به دنبال انقلاب ارتباطات و رشد سریع تکنولوژی های ارتباطی اتفاق افتاده اهمیت روز افزونی پیدا کرده است. با توجه به اینکه جامعه دائماً در حال تغییرات اساسی است و بودجه ها و منابع مالی اختصاص یافته نیز محدودد بوده و هر روز حوزه آسیبها و معضلات اجتماعی و فرهنگی و مذهبی در حال گسترش است لذا لزوم برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی با استفاده از روشها و متدهای عملی روز جهان هر روز بیش از پیش احساس می شود. برنامه­ریزیِ توسعه یافته فرهنگی در دنیای کنونی مبتنی بر پارامترها و ابزارهای دقیق علمی و با استفاده از متخصصین و دانشمندان حوزه های مختلف مطالعات اجتماعی – فرهنگی و مذهبی انجام می شود. با نهادینه شدن رویکرد علمی، برنامه ریزی از نگاهِ مقطعی ، ذهنی ، احساسی ، سلیقه ای و بی نتیجه به برنامه ریزی بلند مدت ، واقعی ، ملموس ، عقلانی ، علمی و نتیجه گرا  تبدیل خواهد شد. این امر با توجه به برنامه ریزی دقیق فرهنگی غرب و دشمنان نظام جمهوری اسلامی و عزم آنها در جهت تسلط فرهنگ مهاجم بر فرهنگ اسلامی –ایرانی ما  که در قالب شبیخون فرهنگی انجام می شود اهمیت رو به تزایدی پیدا می کند.

با توجه به تجربیات عملی بنده طی سالیان متمادی در حوزه اجرایی و همچنین حوزه تخصصی بنده و اشراف و آگاهی نسبی نسبت به بخشی از طرحهای فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در شاهین شهر به دلیل مطالعه و بررسی این حوزه، به نظر نوعی روان پریشی فرهنگی در حوزه برنامه ریزی فرهنگی، اجتماعی و مذهبی به چشم می خورد.

با توجه به اینکه بودجه های اختصاصی به حوزه های فرهنگی و اجتماعی در شاهین شهر نسبت به بقیه شهرستان همجوار قابل توجه بوده است و فعالیتهای فرهنگی انجام شده در شهرستان از نظر حجم و کیفیت در سالهای اخیر دارای نمره قابل قبولی بوده است. اما در سطح کلان شاهد آن هستیم در کیفیت و محتوای برنامه های فرهنگی ، اجتماعی دارای نواقص زیادی هستیم.  به طوری که مشاهده می شود تاثیرگذاریِ مورد انتظار برنامه های فرهنگی و اجتماعی و مذهبی همگام با تحولات شهر شاهین شهر که دارای شهری است با تکثر هویتی و قومیتی پیش نرفته است. به این دلیل لفظ روان پریشی برنامه ریزی فرهنگی را برای آن انتخاب کردم که برنامه­های فرهنگی تدوین شده در سالهای اخیر که بخش اعظم آن زاییده تفکر و ادارک و احساس مسئولین شهر بوده ( حوزه خود ) با مطالبات و خواستها و نیازهای احساس شده مردم ( واقعیت ) نه تنها همخوانی ندارد بلکه بعضاً  متضاد است. دلایل این ادعای بنده آمار رو به گسترش طلاق ، اعتیاد ، گرایش به شبکه های ماهواره های و افزایش بزهکاری اجتماعی و…. است. این امر نشان دهنده روان پریشی برنامه ریزی فرهنگی در شاهین شهر است.

همانطور که ما باید برای درمان روان پریشی فردی به متخصص یعنی روان پزشک مراجعه نماییم برای حل روان پریشی برنامه ریزی در حوزه فرهنگی و اجتماعی و مذهبی باید به متخصصین این حوزه ها مراجعه نموده و سعی نماییم حوزه خود ( تفکرات و ادراکات مسئولین ) و حوزه واقعیت ( مطالبات و خواسته های مردم) را به یکدیگر نزدیک نموده و نوعی همسان سازی ایجاد کنیم در این صورت است که می توانیم یک برنامه ریزی دقیق و علمی و پیشرو داشته باشیم .

در شماره آتی به آسیب شناسی برنامه ریزی فرهنگی در شهر می پردازم .

علی قادری دکترای سیاستگذاری فرهنگی

بهمن ماه سال 93 –شاهین شهر