صفات مبلّغ از دیدگاه قرآن و روایات/قسمت اول

1آگاهی
مبلّغ در صورتی می تواند مردم را به حق هدایت کند که هم خود، «آگاه» باشد و هم بر اساس آگاهی مردم را به دین دعوت کند؛
*قل هذه سبیلی ادعوا الی الله علی بصیره انا و من اتّبعنی*(یوسف/108)
«بگو این راه من است. من و پیروانم با بصیرت و آگاهی کامل، مردم را به سوی خدا دعوت می کنیم.»
حضرت خضر علیه السلام که مسئولیت تعلیم حضرت موسی علیه السلام را به عهده داشت توسط خداوند آموزش یافته و آگاه شده بود؛*و علّمناهه من لدنّا علماً*
حضرت علی علیه السلام می فرماید:«لا تقل ما لا تعلم فتتهم باخبارک بما تعلم»؛ «آنچه را نمی دانی نگو زیرا در این صورت گفتارهای درست تو نیز مورد تهمت قرار می گیرد و مردم نسبت به همه سخنانت با دیده ی تردید می نگرند.»
2ایمان به هدف
مبلّغ باید چنان به هدف خود ایمان داشته باشد که همچون پیامبر(ص) اگر خورشید را در دستی و ماه را در دست دیگرش قرار دادند، دست از هدف خود برندارد و همچون خضر علیه السلام در گرسنگی و تشنگی نیز رسالت خویش را انجام دهد؛
*استطعما اهلها فابوا ان یضیّفو هما فوجدا فیها جداراً یرید أن ینقضّ فاقامه*(کهف/77)مباهله رسول خدا(ص) با علمای مسیحیت نشانه ایمان بالای او به هدف است که به دشمنان خدا فرمود:*تعالوا ندع ابناءنا و ابناءکم و نساءنا و نساءکم و انفسنا و انفسکم ثمّ نبتهل فنجعل لعنه الله علی الکاذبین*(آل عمران/61)
«بیایید، ما فرزندان خود را دعوت می کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت می نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت می کنیم شما هم از نفوس خود، آن گاه مباهله می کنیم و در حق یکدیگر نفرین می کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار می دهیم.»
3پیشگام
مبلّغ، امام و رهبر دیگران است پس باید خود در همه کارها پیشگام باشد و قبل از تعلیم دیگران به تعلیم خود بپردازد؛
«من نصب نفسه اماماً للناس فعلیه ان یبدأ بتعلیم نفسه قبل تعلیم غیره»(بحارالانوار/ چاپ بیروت(مؤسسه الوفاء، ج2/ص56
او باید قبل از اینکه مردم را به انجام کارهای خوب دستور دهد خود، آنها را انجام داده و قبل از نهی از اعمال زشت و ناروا خودش آن اعمال را ترک کرده باشد که این صفت رسولان الهی بوده است؛
*و ما ارید ان اخالفکم الی ما انهاکم عنه ان ارید الّا الاصلاح ما استطعت*(هود/88)
«من هرگز نمی خواهم چیزی که شما را از آن بازمی دارم مرتکب شوم، من جز اصلاح تا آنجا که توانایی دارم نمی خواهم.»
4اخلاص
اخلاص در تبلیغ، شیوه ی تمامی رسولان الهی همچون حضرت نوح، هود، صالح، لوط، شعیب علیهم السلام و خاتم رسولان، حضرت محمد(ص) بوده است که به مردم می گفتند:
و ما اسئلکم علیه من اجر ان اجری الّا علی ربّ العالمین*(شعراء/109)
«من برای رسالت خویش از شما پاداشی نمی خواهم و پاداش من تنها نزد خداوند عالمیان است.»
چنان که اهل بیت پیامبر(ص) در ماجرای اطعام یتیم و اسیر و مسکین به آنان می گفتند:
*لا نرید منکم جزاءً و لا شکوراً*(انسان/9)؛«ما از شما انتظار پاداش یا سپاسی نداریم.»
بنابراین چون به خاطر خدا تبلیغ می کند، نباید در مقابل زحماتش بر مردم و بلکه بر خدا منّت گذارد زیرا؛
*و من جاهد فانّما یجاهد لنفسه انّ الله لغنیّ عن العالمین*(عنکبوت/6)؛«هر کس جهد و کوشش کند به سود خود اوست و خداوند از عالمیان بی نیاز است.»
5عادل و به دور از حب و بغض
مبلّغ باید به دور از هر گونه حب و بغض تبلیغ کند و منافع شخصی را در این عمل مقدس دخالت ندهد؛
*یا ایها الذین آمنوا کونوا قوّامین بالقسط شهداء الله و لو علی انفسکم او الوالدین و الاقربین ان یکن غنیاً او فقیراً فالله اولی بهما*(نساء/135)
«ای اهل ایمان به عدالت قیام کنید و برای خدا(و به حکم او) گواهی دهید، هر چند بر ضرر خود یا پدر و مادر و خویشان شما باشد، برای هر کس شهادت می دهید چه فقیر باشد چه غنی، نباید در حکم و شهادت از حق عدول نمایید که خداوند به رعایت حقوق آنان اَولی است.»
رعایت عدالت تنها در سخن نیست بلکه در همه ی اعمال حتی نگاه کردن به دیگران نیز باید وجود داشته باشد؛
«کان رسول الله یقسّم لحظاته بین اصحابه فینظر الی ذا و ینظر الی ذا بالسّویه»(بحارالانوار، چاپ بیروت(مؤسسه الوفاء)/ج16/ص260)
«رسول خدا نگاهشان را بین اصحاب به طور مساوی تقسیم می کردند و گاهی به این نگاه می کردند و گاهی به آن.»
هنگامی که بر مبلّغ آشکار شود، کسی دشمن خداست و قابل هدایت نیست باید از او دوری جوید گرچه نزدیک ترین عضو خانواده ی او باشد. همان طور که نوح علیه السلام از فرزند خود به فرمان خداوند، دل کَند؛*قال یا نوح انّه لیس من اهلک انّه عمل غیر صالح*(هود/46)
نه فقط به خاطر دوستی ها بلکه در مورد دشمنان نیز نباید حق فراموش شود؛
*لا یجرمنّکم شنئان قوم علی الّا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی*(مائده/8)؛«دشمنی با قومی سبب نشود که با عدالت رفتار نکنید. عدالت داشته باشید که به تقوا نزدیکتر است.»

ادامه دارد…