جایگاه نماز در سبک زندگی اسلامی

 

پایگاه خبری شهرستان شاهین شهر و میمه “شاهین نا”،

 پیامبرمکرم اسلام (ص) فرمودند: لا خیر فی دین لا صلاة له (در دینی که نماز نباشد خیری نیست)

مقدمه

عبادت و پرستش امری فطری و ذاتی بشر است، به همین لحاظ همه انسانها عبادت می کنند ولی به دلیل عدم آگاهی، عدم تعقل و اندیشه، بعضاَ بت، گاو و … را مورد پرستش قرار می دهند.

 تا حالا فکر کرده اید اگر در کشتی و یا هواپیما قرار بگیرید و آن وسیله در ورطه سقوط و نابودی قرار بگیرد به که پناه می برید؟ این همان فطرت خداشناسی است که در وجود بشر قرار دارد. برآن شدیم در این نوشتار مختصری از این فریضه الهی که نقش بسزایی در تکامل انسان و دوری او از خبائث و رذائل اخلاقی دارد بیان نمائیم.

آری نماز ستون دین، رأس اسلام، وجه دین، نور چشم پیامبر (ص)، عامل نزدیک شدن به خدا، بهترین موضوع، عمود خیمه دین و بهترین اعمال بعد از معرفت است.

 نماز بازدارنده انسان از فساد، منکرات و تجاوز و تعدی است اما متاسفانه در زندگی ما بصورت عادت روزانه درآمده و از ژرفای عظیم آن چه بسا غافلیم.

«ان الصلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر و البغی» (همانا نماز انسان را از فحشاء و منکرات و تجاوز باز می دارد).  هرچه معرفت بیشتر شود عشق و علاقه به این فریضه الهی بیشتر می شود. بعضا در روایات و سخن بزرگان این نکته یافت می شود که به چند نمونه اشاره می شود.

پیامبر مکرم اسلام صلوات الله علیه و علی آبائه می فرمایند: «انی لا اشبع عن الصلاة» (من از نماز سیر نمی شوم)  یا «انی احب الصلاة» (من عاشق نمازم) یا مرحوم قاضی طباطبائی فرمودند: اگر سلاطین و پادشان می دانستند در خواندن نماز چه لذتی است دست از تاج و تخت بر می داشتند و به نماز می ایستادند.

در سوره شعراء خداوند اشاره می کند من نماز شما را می بینم  (آيه 218)- «همان خدايى كه تو را به هنگامى كه بر مى ‏خيزى مى‏ بيند» (الَّذِي يَراكَ حِينَ تَقُومُ)

  (آيه 219)- «و حركت تو را در ميان سجده كنندگان» مشاهده مى‏كند (وَ تَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ).

و به اين ترتيب بعد از توصيف خداوند به عزيز و رحيم، سه وصف ديگر كه اميد بخش‏تر است در اين آيات آمده است: خدايى كه زحمات پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را مى ‏بيند، و از قيام و سجده و حركت و سكون او با خبر است. خدايى كه صداى او را مى ‏شنود. و خدايى كه از خواسته ‏ها و نيازهاى او آگاه است.

در چهار مورد خداوند متعال ما را به محافظت از نماز فرا می خواند

سوره : البقرة آیه 238 حَافِظُواْ عَلَى الصَّلَوَاتِ والصَّلاَةِ الْوُسْطَى وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِينَ (بر همه نمازها و (به ويژه) نماز ميانه (نماز ظهر) محافظت نماييد و (در نماز و در هر امرى) براى خدا خاضعانه به پا خيزيد)

سوره : المؤمنون آیه 9 وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ (و آنان كه بر نمازهايشان (از نظر رعايت تماميت و كمال) محافظت مى‏ نمايند)

سوره معارج آیه 34 وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ  (و كسانى كه بر نمازشان مداومت مى‏ ورزند)

سوره انعام آیه 92 وَهُمْ عَلَى صَلاَتِهِمْ يُحَافِظُونَ  (و آنان بر نمازهاى خود مراقبت می کنند)

تاریخچه مختصری از  نماز

از مجموع آیات قرآن کریم 1100 آیه در مورد نماز و چگونگی آن است

از مجموع 60000 روایت در مستدرک الوسائل و وسائل الشیعه 20000 مورد در رابطه با این واجب است

اولین وظیفه انبیاء الهی اقامه نماز بود «لقد بعثنا فی کل امه رسولا ان اعبدوالله و اجتبوا الطاغوت»

نماز در تمام ادیان الهی به عنوان برترین آیین عبادی و رکن معنویت و ارتباط با خداوند مطرح بوده است.

:حضرت ابراهیم (س) پس از اسکان درمکه

ربنا انی اسکنت من ذریتی بواد غیرذی رزع عند بیتک المحرم ربنا لیقموا الصلاه فاجعل افئده من الناس تهوی الیهم وارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون (ابراهيم / 37)

پروردگارا این ذریه خود رابه وادی بی کشت وزرعی نزدخانه تو مسکن دادم برای به پا داشتن نماز، بارخدایا تو دلهای مردمان را به سوی آن ها مایل گردان وبه انوع ثمرات، آن ها را روزی فرما،شاید که شکرتوبه جای آرند.

تأکید بر لزوم عبادت خداوند و پرهیز از پرستش غیر او، اولین تذکر خداوند به موسی (ع) در آغاز نبوت او:

انَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی

همانا من خدایم، هیچ معبودی جز من نیست پس مرا پرستش کن و برای ذکر یاد من نماز برپا دار.

حضرت عیسی (ع): قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّـهِ آتَانِیَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیًّا وَجَعَلَنِی مُبَارَ‌كًا أَیْنَ مَا كُنتُ وَأَوْصَانِی بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَیًّا (مریم، 30 و 31 )  من بنده خدایم، او کتاب [آسمانی] به من داده و مرا پیامبر قرار داده است. و مرا ـ هرجا که باشم ـ وجودی پربرکت قرار داده و تا زمانی‌که زنده‌ام، مرا به نماز و زکات توصیه کرده است.

بدون تردید از مصادیق «اقامه نماز» گسترش و مطرح کردن نماز در جامعه است.

قرآن کریم می‏ فرماید از ویژگی ‏های یاران خداوند آن است که «الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوة و آتوا الزکاة و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبة الامور» (آنها کسانی هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می ‏دارند و زکات را ادا می‏ کنند و امر به معروف و نهی از منکر می‏ نمایند.  حج ، 41

پیامبر اسلام (ص) زمانی که معاذ بن جبل را برای فرمانداری به یمن فرستادند، در ضمن سفارش هایی به او فرمودند:

یَا مُعَاذُ عَلِّمْهُمْ کِتَابَ اللَّهِ … وَ لْیَکُنْ أَکْثَرُ هَمِّکَ الصَّلَاةَ فَإِنَّهَا رَأْسُ الْإِسْلَامِ بَعْدَ الْإِقْرَارِ بِالدِّین

 کتاب خدا را به ایشان بیاموز … و بیشترین توجه خود را معطوف به نماز کن، چراکه پس از پذیرش اصل دین، نماز مهم ترین جایگاه را دارد.

همچنین آن حضرت به ابوذر فرمودند:

«یَا أَبَاذَرٍّ جَعَلَ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ قُرَّةَ عَیْنِی فِی الصَّلَاةِ وَ حَبَّبَ إِلَیَّ الصَّلَاةَ»

در چند حدیث از امیر المؤمنین علیه السلام، بر این مطلب  تأکید شده است که تمام اعمال ما پیرو نماز ماست؛ از جمله:

امیر المؤمنین علیه السلام در نامه ای خطاب به محمد بن ابی بکر (ره) می فرماید:

صَلِّ الصَّلَاةَ لِوَقْتِهَا الْمُؤَقَّتِ لَهَا وَ لَا تُعَجِّلْ وَقْتَهَا لِفَرَاغٍ وَ لَا تُؤَخِّرْهَا عَنْ وَقْتِهَا لِاشْتِغَالٍ وَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَیْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِك‏

نماز را در وقت خودش به جاى آر، نه اینكه در بیكارى زودتر از وقتش بخوانى، و به هنگام درگیرى و كار آن را تأخیر بیندازى، و بدان كه تمام كردار خوبت در گرو نماز است.

 نهج البلاغة – ترجمه دشتى، ص511، اخلاق مدیران اجرایى

همچنین در روایتی از ایشان است که:

وَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَیْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِكَ- فَمَنْ ضَیَّعَ الصَّلَاةَ فَإِنَّهُ لِغَیْرِهَا أَضْیَع‏

بدان كه هر چیز از كردار تو پیرو نماز تو است، پس هر كس نماز را ضایع كند عمل غیر نماز را ضایعتر كند

دو اصل فراموش شده در نماز

1 – اول وقت خواندن آن  بیش از 1000 روایت راجع به اول وقت خواندن موجود است، اول الوقت رضوان الله و آخر الوقت غفران الله ، نماز اول وقت امیرالمومنین (ع) در جنگ صفین و نماز اول وقت امام حسین (ع) در ظهر روز عاشورا و شهادت 3 نفر و مجروح شدن 7 نفر از یاران که خودشان سپر قرار دادند.

2 – به جماعت خواندن آن

* در قرآن كريم، معمولا به كليات مسايل پرداخته شده و تبيين جزئيات به عهده پيشوايان معصوم (عليهم السلام) نهاده شده است. در برخى موارد به علت اهميت فراوان مطلب و تأكيد بيشتر، به امور جزيى پرداخته شده است.
در آيات 43 بقره و 43 آل‌عمران و 103 نساء و… توصيه به نماز جماعت و انجام عبادت همراه ديگران شده است، زيرا اسلام به اجتماع سفارش كرده است و انزوا و گوشه‌نشينى را محكوم نموده است.

* در قرآن كريم، آياتى هست كه مفسران به نماز جماعت تفسير كرده‌اند؛

  وَ‌أَقِيمُوا الصَّلَوةَ وَ‌ءَاتُوا الزَّكَوةَ وَ‌ارْكَعُوا مَعَ الرَّ‌كِعِينَ؛ و نماز را به پاى داريد و زكات را بدهيد و با ركوع كنندگان ركوع كنيد [و نماز را با جماعت بگذاريد.]

با استناد به‌ آیات ‌قرآن‌ كریم (نساء: 102؛ بقره‌: 43)، احادیث ‌متواتر و سنّت ‌عملی ‌پیامبر اكرم ‌و صحابه ‌و اهل ‌بیت ‌علیهم‌ السلام‌ مشروعیت ‌نماز جماعت‌ در نمازهای ‌واجب ‌روزانه ‌اثبات ‌شده ‌است ‌و حتی ‌برخی ‌مشروعیت ‌آن ‌را از ضروریات ‌دین ‌دانسته‌اند.

نماز جماعت‌ علاوه ‌بر آثار عبادی ‌و اخلاقی‌، یعنی ‌اظهار اخلاص ‌بیشتر، بروز و ظهور همگانی ‌عبادت ‌خدا، همیاری ‌برای ‌انجام ‌دادن ‌كارهای ‌نیك ‌و دوری ‌از گناهان‌، فواید سیاسی ‌و اجتماعی ‌بسیاری ‌دارد، از جمله ‌هویت ‌یافتن ‌جامعه اسلامی‌، آگاهی ‌بیشتر مردم‌ از یكدیگر، ایجاد الفت ‌و ارتباط‌بین‌ مسلمانان‌ و تحقق ‌برادری دینی ‌در پرتو انضباط ‌خاص

جایگاه نماز در سبک زندگی اسلامی

1 – خدا محوری *  در قرآن کریم  5000 بار اسم خدا یا ضمیری که اشاره دارد به حضرت رب العالمین آمده است امام چرا ما توجه نداریم، مگر نمی دانیم که خدا ما را می بیند آما چرا در کارمان، در کسبمان ، در معاملات مان، در خانه داری و وظائف مان و … نقش خدا کمرنگ است.

در قرآن مجید 100 نوع رابطه با خدا و … آمده است که یکی از انواع رابطه ها، نماز است.

2 – آخرت گرائی  * در دعاهای هنگام وضو گرفتن تمام آنها مربوط به جهان آخرت است. در قنوت نماز هم ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الآخره حسنه و قنا عذاب النار می گوئیم. در قرائت سوره حمد هم مالک یوم الدین می خوانیم. اگر اعتقاد به قیامت داریم، اگر حساب و کتاب روز قیامت را حق می دانیم؛ چرا یاد خدا نمی کنیم؟

3  – محوریت عمل * در 50 آیه قرآن آیه امنوا و عملوا الصالحات داریم؛ کنایه از این اینکه همراه ایمان باید خدمت کرد و عمل به دستورات باید کرد.

4 – احترام به دیگران * در نماز شب 40 مومن را دعا می کنیم، در دعا دیگران را مقدم می داریم؛ الجار ثم الدار و نماز هار ا به جماعت می خوانیم و … .

5 – گره خوردن مسائل عبادی با سلامت اقتصادی، لباس نمازگزار و مکان نمازگزار، آبی که می خواهد وضو بگیرد و … نباید از مال دزدی و غصبی باشد.

بر اساس روایات نماز گزار نباید چند کار را انجام دهد و اگر انجام داد نمازش قبول نیست بعضی از آنها به شرح زیر است.

شرب خمر * خودداری از بول * پر خوری * ریا و خود نمائی * مال حرام خوری * ندادن خمس و زکات * ربا خواری * عاق والدین * غیبت کردن * آزردن همسر * نگاه های شهوت آلود و حرام *

و هر گاه کسی از این اعمال زشت دوری کند زندگی اش پر از نور و معرف خداوند خواهد شد.

 تهیه کننده: حجة الاسلام حسن اسلامی