مزاج خود را بهتر بشناسید

دکتر محمدحسین فرزایی مزاج‌های بدن انسان به 9 دسته کلی تقسیم می‌شوند، گفت: مزاج‌های ساده که ‌شامل مزاج گرم، سرد، مرطوب و مزاج خشک است. این متخصص داروسازی سنتی گفت: مزاج‌های مرکب نیز شامل مزاج گرم و خشک، مزاج گرم و تر، مزاج سرد و خشک و مزاج سرد و تر است.

او یادآور شد: مزاج مرکب دیگر مزاج “معتدل” است که بصورت فرضی است و حقیقتاً وجود ندارد، زیرا در مزاج معتدل بدن انسان از کیفیات چهارگانه‌(گرمی، سردی، تری و خشکی) بصورت متناسب بهره‌مند است و هیچ یک از این کیفیات بر دیگری غلبه ندارند. فرزایی گفت: نکته‌ای که در این میان حائز اهمیت است اینکه گاهی اوقات مزاج گرم و خشک را (مزاج صفراوی)، مزاج گرم و تر را (مزاج دموی)، مزاج سرد و تر را (بلغمی) و نیز مزاج سرد و خشک را (مزاج سوداوی) می‌نامند که در حقیقت این یک غلط مصطلح است. او گفت: دلیل این مسئله آن است که اسامی فوق (صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی) مربوط به مزاج‌های عارضی (سوء مزاج‌ها) که در حالات بیماری در انسان عارض می‌شود، بوده و ربطی به مزاج طبیعی هر یک از انسان‌ها ندارد.

این متخصص داروسازی سنتی با بیان اینکه تنوع مزاج‌ها در افراد بطور معمول متناسب با تفاوت شیوه و رفتار خاص زندگی هر یک از انسان‌ها و همچنین طرز فکر و حالات روحی آنهاست، گفت: در حقیقت بر اساس مزاج هر فرد، رفتار و سبک زندگی و حالات روحی او قابل توجیه بوده و نوع مزاج می‌تواند در تدبیر امور مختلف زندگی شخصی و اجتماعی انسان‌ها مثمرثمر باشد. او تشخیص نوع مزاج را یک مبحث بسیار پیچیده در طب سنتی عنوان کرد و گفت: پارامترهای مختلفی از جمله ویژگی‌های جسمی و ظاهری، فیزیولوژیکی، رفتاری، همچنین روانی و عاطفی متعددی برای تشخیص نوع مزاج فرد دخیل هستند.

فرزایی گفت: در نتیجه به منظور تشخیص دقیق نوع مزاج هر فرد و شدت هر یک از کیفیت‌ها در بدن، بایستی به متخصصین طب سنتی مراجعه کرد، اما بطور کلی و بصورت بسیار ساده علایم عمومی وجود دارد که می‌توان از آنها در تشخیص نوع مزاج‌ها استفاده کرد. این متخصص داروسازی سنتی در ادامه به تشریح علائم مزاج‌های مرکب پرداخت و گفت: افرادی که دارای مزاج گرم وخشک هستند عموما دارای علایمی از جمله چهره و رنگ چشم متمایل به زرد، خشکی دهان و بینی، زبان خشک و زبر، عطش زیاد، اشتهای کم و لاغری، از نظر فکری و روانی دارای توانایی درک صحیح مطالب ذهنی، کم‌خواب، تحریک پذیر، عصبانی و مضطرب، پوست گرم و دچار خشکی، دور چشم گود افتاده، خارش پوست، سردرد در هوای گرم و در مواقع عصبانیت، گزگز اندام‌ها و حس مطلوب در هوای خنک هستند. این متخصص داروسازی سنتی گفت: مشکلات و علائم این افراد در تابستان و همچنین در سنین جوانی تشدید می‌شود.

فرزایی گفت: تدابیر و نکاتی که افراد با مزاج گرم و خشک بایستی مد نظر داشته باشند شامل استفاده از میوه و سبزیجات تازه که البته دارای طبع مشابه مزاج آنها نباشد، استفاده از شرایط محیطی دارای هوای تازه و خنک (جنگل ها و فضاهای سبز)، مصرف بیشتر آب و مایعات (پرهیز از مصرف زیاد چای و قهوه به دلیل دارا بودن ترکیبات محرک)، انجام تمرینات تنفس عمیق و تمرکز ذهنی آرامبخش به منظور کاهش تنش‌های جسمی و روانی، فعالیت ورزشی متناسب و متعادل در فضاهای سبز، پرهیز از بی‌خوابی، پرهیز از هیجانات روانی و مصرف غذاهای دارای طبیعت سرد و مرطوب مانند خورش کدو، سوپ جو و اضافه کردن تمبر هندی و نارنج و غوره به غذاهای مصرفی است.

فرزایی علائم تشخیصی افراد دارای مزاج گرم و تر را نیز شامل رنگ پوست و چهره قرمز، حالت سنگینی سر و اندام‌ها، خواب زیاد (بیشتر در فصل بهار)، کش و قوس بدن و کشیدن دست‌ها به اطراف و خونریزی از نقاط مستعد (بینی و لثه) عنوان کرد. او گفت: همچنین افراد داری مزاج گرم و تر، خوش‌اخلاق هستند و باعث شادی دیگران شده، شجاع و فرمانبردار هستند و مزه دهان آنان به طور معمول شیرین است. فرزایی گفت: علایم مزاجی این افراد در فصل بهار شدت بیشتری می‌یابد و عارضه‌ها و مشکلات سردرد، پرخوابی، وجود خون در ادرار، خستگی، چاقی، تپش قلب، فشار خون و همچنین احتمال سکته قلبی در این افراد در فصل بهار بیشتر است.

او تدابیر مورد نیاز افراد دارای این مزاج را برای حفظ سلامتی شان شامل پیاده روی صبحگاهی، مصرف نسبت مساوی از میوه جات، سبزیجات و گوشت در رژیم غذایی، مصرف غذاهای دریایی و همچنین غذاهای ترش عنوان کرد. او گفت: این افراد باید در رژیم غذایی از مواد با طبع گرم و تر اجتناب کرده، در شبانه روز بیش از 8 ساعت نخوابند، در فصل بهار حجامت کرده‌ یا خون اهدا کنند، از انجام ورزش و فعالیت زیاد در هوای مرطوب اجتناب کرده و خشم، هیجان و تنش های روزانه خود را کنترل کنند.
این متخصص داروسازی سنتی در ادامه چهره سفید، پوست خنک و نرم و لطیف، افزایش چین خوردگی زیر چشم با بالارفتن سن، ترشح زیاد بزاق دهان، تشنگی‌کم، عضلات نرم و چربی زیر پوست زیاد، تنبلی، کندی حرکات، حوصله زیاد، راه رفتن آرام، حرف زدن آهسته، خوش خواب و حافظه ضعیف را از جمله علائم افراد دارای مزاج سرد و تر عنوان کرد.

به گفته فرزایی عوارض این افراد در فصل زمستان شدت بیشتری یافته و احتمال مشکلات و بیماری‌های ریفلاکس (ترش کردن)، آلرژی، سردرد، آلزایمر، صرع، پرخوابی، آسم، سینوزیت، التهاب و بزرگ‌شدن لوزه‌ها، شب‌ادراری، دردها و التهابات مفصلی در این افراد بیشتر است. او گفت: بنا بر توصیه طب سنتی افراد دارای این نوع مزاج به علت ضعف دستگاه گوارش بهتر است در هر وعده حجم غذایی مصرفی زیادی نداشته باشند و به عنوان میان وعده نیز بهتر است از مقداری میوه مانند سیب، گلابی و یا به استفاده کنند.

این متخصص داروسازی سنتی گفت: همچنین این افراد بهتر است از مواد غذایی مانند تخم‌مرغ و جگر به همراه ادویه، دارچین و زیره استفاده کنند. او از این افراد خواست تا از مصرف آب نیم ساعت قبل ازغذا تا یک ساعت بعد از غذا و نیز از مصرف مواد غذایی با طبع سرد در شب‌ها و بویژه فصل زمستان خودداری کنند. فرزایی بر فعالیت جسمی منظم، پرهیز از خواب بیش از اندازه و کم‌تحرکی و نیز پرهیز از خوابیدن قبل از غروب آفتاب در این افراد تاکید کرد.

این متخصص داروسازی سنتی در ادامه لاغری، تعریق کف دست و پا، شور بودن دهان، تیرگی رنگ صورت، یبوست و پرخوری، مشکلات روحی- روانی مشخصی مانند وسواس و تردید، ضعف حافظه، تغییر عقیده و بی‌اعتمادی، پژمردگی روح و جسم، بی نشاطی و افسردگی، خودخوری، کابوس در هنگام خواب، اخلاق تند، بروز بیماری های آلزایمر، مشکلات پوستی مزمن و اختلالات گوارشی را از جمله علائم افراد دارای مزاج سرد و خشک عنوان کرد.

او گفت: توصیه‌ها و تدابیری که این افراد بایستی همواره مدنظر قرار دهند شامل چرب کردن پوست در طی روز با روغن زیتون یا کنجد، استحمام با آب ولرم و ماساژ بدن با روغن‌های مناسب، مرطوب‌کردن بینی، انجام ورزش‌های ملایم مانند پیاده‌روی، سفر به مناطق مرطوب و معتدل و مصرف غذاهای رطوبت بخش و معتدل همچون گوشت بره و زرده تخم‌مرغ، خواب به موقع شبانه و میزان کافی خواب در شبانه‌روز، پرهیز از در معرض هوای سرد و خشک قرارگرفتن، پرهیز از مصرف غذاهای یخ‌زده، مانده و نیز کنسروی، پرهیز از بی‌خوابی و پرهیز ازتنهایی به مدت طولانی، غم و غصه شدید و در فکر فرو رفتن و نگرانی زیاد می‌باشد. این متخصص داروسازی سنتی گفت: این افراد باید بیشترین احتیاط را در فصل پاییز داشته باشند.

فرزایی این نکته را یادآور شد که هر اندازه مزاج یک انسان به حالت اعتدال، بصورتی که در بردارنده تعادل میان کیفیات اربعه (گرمی، سردی، تری و خشکی) در تمامی اندام‌ها و ارگان‌ها بوده، نزدیک تر باشد، سالم‌تر است و در شرایط فیزیولوژیک طبیعی‌تری خواهد بود و عملکرد ارگان‌های بدن او بطور صحیح و کامل‌تر انجام می‌شود. او گفت: در مقابل هر اندازه در ارگان‌های مختلف بدن انسان یکی از اخلاط غلبه پیدا کرده و تعادل طبیعی ارگان‌های مختلف بدن، از مغز گرفته تا دستگاه گوارش یا سیستم قلبی و عروقی را بهم بزند، فرد مستعد بروز بیماری خواهد شد.