جاذبه های گردشگری شهرستان شاهین شهر و میمه

به گزارش پایگاه خبری“شاهین نا”، شهرستان شاهین شهر و میمه شامل دو بخش مرکزی و بخش میمه می باشدکه در ۱۷ کیلومتری شمال شهر اصفهان و در حد فاصل دو اتوبان معلم و آزادگان که از دو جهت جاده اصفهان را به تهران متصل می‌کند، واقع شده‌است.

 بخش میمه شامل سه شهر میمه – وزوان و لای بید  و  13  روستا در دو دهستان ونداده و زرکان در فلصله 70  کیلومتری مرکز شهرستان و 90 کیلومتری شمال اصفهان واقع شده است . از مناطق زیبا و جالب و حفاظت شده ی میمه حیات وحش موته با مناظر زیبای کوهستانی چون سخره سرخی ، تخته محمد جعفر و . . .  و گله های آهو و حیواناتی چون پلنگ و . . .  است .

 شهر میمه  که مرکز بخش می باشد با قدمتی بیش از هزار سال در کنار جاده ترانزیت شمال جنوب ایران و ورودی شهرستان شاهین شهر ومیمه مورد توجه خاص است .این شهر با داشتن بناهای تاریخی چون مسجد جامع مربوط به دوران زندیه – خانه های تاریخی و حمام قدیمی و قنات مزدآباد است .

 کاروانسرای آغا کمال وزوان و حمام تاریخی ونداده از دیگر آثار تاریخی این بخش می باشد .

 معروفترین صنایع دستی بخش میمه قالی بافی آن است که با طرح و رنگ خاص خود در ابعاد گوناگون معروف به قالی میمه ای می باشد.

 مسجد جامع میمه

 مسجد جامع میمه در مرکز شهر میمه و در کنار حمام قدیمی شهر قرار گرفته است و بیانگر وجود بافت تاریخی و راسته بازار در این شهر می باشد . مسجد جامع میمه متعلق به دوران زندیه است.

ملا محسن فیض کاشانی در این باره می گوید : در طی سفری گذرم به مسجدی افتاد در قریه ای بنام میمه که بنظر می رسد این مسجد زیبا یادگار آل بویه باشد و با توجه به کتیبه بالای محراب آن . هنوز منبر شکسته و نیمه سوخته آن در گوشه ای دیده می شود . سنگ قبرهای اطراف مسجد تاریخی در حدود 200 سال پیش را دارد .

شخص دیگری بنام ابن بطوطه جهانگرد عرب در سال 727 هجری از مسجد جامع میمه دیدن کرده و می گوید در سفر ، به قریه ای رسیدیم به نام میمه روستایی نیک و دارای باغهای انگور و قنوات متعدد و مسجدی زیبا که نهر آبی از وسط آن جاری است .

در سال 789 هجری امیر تیمور به جهت تنبیه سلطان زین العابدین که به دعوت او اعتنایی نکرده بود از راه همدان به گلپایگان و میمه رهسپار اصفهان می شود که در خاطرات خود می نویسد مردم میمه قبل از ورود من و لشکریانم به میمه به استقبال من آمدند در منطقه ای که قرقچی نام داشت آنها گوسفند و گاو قربانی و پیش کش کردند و سپاه مرا تا مسجد همراهی نمودند قشون نماز را در مسجد جامع میمه که دارای بنای زیبا و دیدنی با درختان سرسبز و نهر آبی روان بود ادا کردند .

امیر تیمور به اصفهان رفته و عده زیادی از مردم اصفهان را قتل و عام کرده و در راه بازگشت مردم تمام قراء مسیر را کشته و تمام اماکن را تخریب نموده تنها محلی که از حمله تیمور درامان ماند قریه میمه بود که بخاطر خوش خدمتی و استقبال از امیر تیمور از دستبرد نیروهای او سالم ماند . اما در زمان فرار اشرف افغان از دست نادر افشار گروهی از سربازان اشرف در مسیر فرار خود وارد میمه می شوند و تمام اماکن و قنوات را خراب و اموال اهالی را غارت می کنند این غارتگران حتی به افرادی که در مسجد معتکف شده بودند رحم نکرده و مسجد را بر سر آنها خراب کردند در بازسازی که در سال 1354 در مسجد قدیمی انجام شد استخوانهای فراوانی که بصورت دسته جمعی در زیر خاک دفن شده بودند پیدا شد که گویای این حقیقت بود .

سبک معماری مسجد چهار ایوانی

ایوانهای شمالی، جنوب و سایر ایوانهای واقع در اضلاع شرق و غرب، مسجد را به شکل مسجدی چهار ایوانی در آورده بود.صحن مسجد که وسعت زیادی نیز نداشت چهار ضلعی بود و در چهار جانب ایوانهایی داشت با صفه‌هایی در زوایای بالا که مشرف به صحن بود و دو تا از این صفه‌ها که در زوایای جنوب شرقی و شمال شرقی قرار داشتند پنجره‌هایی داشتند که به کوچه‌کناری مسجد باز می‌شد از این صفه‌ها علاوه بر استفاده‌های جنبی نظیر مکتب‌خانه و نشیمن بعنوان دیده‌بانی و اتاقهای نگهبانی نیز استفاده می‌گردید.

نمای داخلی مسجد بیشتر کارهای آجری ساده بود که در قسمتهای تعمیری آن گچ‌بری ساده و در بعضی قسمتها گچ‌بری تزئینی که اکثراً آیات قرآن بود منتقوش گردیده بود. کف ایوانها از کف صحن اندکی مرتفعتر بود. داخل دیوار ایوانها گچ‌ کاری ساده و نمای خارجی آنها آجرهای برجسته بود.

ایوان شمالی: ایوان شمالی با همان سبک سلجوقی با اندک تغییراتی که در گچ‌بریهای آن در قرن نهم و دهم و یازدهم هجری بخصوص در زمان حکمرانی حسن بهادر خان معروف به ازون حسن و پادشاهان صفویه داده شده بود، باقی بود

در ایوان شمالی صفه‌ای بود با ویژگیهای یک مکتب‌خانه که نشان می‌داد در این صفه قبلاً ملاها بتدریس می‌پرداختند ( از این صفه خوانین نیز در مراسم تعزیه خوانی برای تماشای مراسم تعزیه استفاده می‌کردند).

در گوشه‌ ایوان شمالی منبری منبت کاری وجود داشت که مداحان و ملاها بر روی آن می‌نشستند و به روضه‌خوانی می‌پرداختند.

ایوان جنوبی: ایوان جنوبی احتمالاً در اثر سیل و عوامل نامساعد جوی تخریب و بجای آن ایوانی ساخته شده بود که سطح داخلی آن با تخته‌های چوبی تزئین گردیده بود.تخته‌های بکار رفته در این ایوان با آیات قرآن و نقاشیهای زیبایی تزئین و آراسته شده بود ).

ایوان شرقی: در ایوان شرقی تحولات ساختمانی و تغییر و تبدیل‌هایی به عمل آمده بود که سبک معماری آن بدرستی قابل تشخیص نبود.

درب اصلی مسجد جامع در زاویه جنوب شرقی این ایوان واقع گردیده بود ( سر در این قسمت مسجد دارای دو منار کوچک در بالا و تزئینات گچ‌بری بسیار زیبا در متن و دری منبت کاری شده بود).

گلدسته خشتی آجری مسجد نیز در زاویه شمال شرقی این ایوان به ارتفاع ۱۴ متر، بنا گردیده بود. در کل، این ایوان و دو سر درب زیبا و خوش حالت مسجد که مزین به کتیبه‌های خط کوفی از کاشی فیروزه‌ای و گچ‌بری زائد الوصفی بود به انضمام بناهای جنبی از نظر ساختمانی وضع مخصوص داشت که دل هر بیننده‌ای را تسخیر می‌نمود

ایوان غربی: این ایوان بصورت سایه‌بانی در جلو درب ورودی به صحن زیر گنبد ساخته شده بود. سبک معماری این ایوان نیز بخاطر تغییراتی که در ادوار مختلف داده شده بود چندان مشخص و گویا نبود ولی زیربنای اصلی آن به زمان سلجوقیان می‌رسید.

قبلاً ساختمان صحن و بناهای اطراف صحن طوری ساخته شده بود که درب ورودی تمام حجره‌ها بطرف درب اصلی باز می‌شد در داخل حجره‌ها واطاقها علاوه بر آثاری که از زمانهای پیش برای سوگواری ماه محرم جمع‌آ وری شده بود. سکوهایی برای نشستن در چهار طرف دیوارها ساخته بودند که مردم محل در این حجره‌ها قرآن و سواد می‌آموختند. گویا در زمان‌های صفویه و قاجاریه از این مسجد علاوه بر ادا نماز جماعت و اجرای مراسم سوگواری و روضه‌خوانی بعنوان مکتب خانه نیز استفاده می‌شده است. ملاها یکی از دیگری در آن به تدریس قرآن مجید و همچنین کتب قدیمی می‌پرداختند ( از جمله کتبی که در قدیم جهت سواد‌آموزی توسط ملاها به دانش‌آموزان آموخته می‌شد می‌توان از کتب نصاب – حیله المتقین – مفاتیح الجنان – پنجلهم و سیاق ) را نام برد که هر بار یکی از آنها به اتمام می‌رسید شاگرد می‌توانست آن کتاب را کاملاً بخواند و حتی به همدرسان یا شاگردان دیگر بیاموزد. احترام و اراداتی که اهالی میمه و دهات مجاور نسبت به این مسجد دارند اهمیت خاصی به آن بخشیده است. بطوریکه آنرا نه تنها یک مکان مقدس و خانه خدا که مکان نماز است می‌دانند بلکه از طرفی عقیده دارند که این مسجد امامزاده و شفا خانه است و حاجات دردمندان و گرفتاران را برآورده می‌کند و از اقصا نقاط این منطقه برای تبرک و عرض ارادات به اینجا می‌آیند و هدایایی بعنوان تقریب به مسجد اهداء می‌کنند.

محراب مسجد جامع

در طرف قبله مسجد جامع محرابی وجود دارد که قبلاً سنگی زیبا و حجاری شده بصورت کتیبه‌ای منقور از خطوط برجسته کوفی آنرا تزئین کرده بود

محراب و اطراف محراب مسجد قبلاً بسیار زیبا و با نقاشی،‌گچ‌بری و کاشیهای نفیس و دارای تزئینات پیچیده و منحصر بفردی بود که درتاریخ ۵۵۱ هـ ق توسط ابوطاهر حسین بن غالی از اهالی کاشان بنا گردیده بود. در بازسازی مسجد اطراف محراب تخریب و سنگ محراب آن به موزه ایران باستان منتقل گردید و اطراف محراب دوباره توسط

مرحوم صدرالسلام با گچ‌بریهای زیبا و زائد الوصفی گچ‌بری گردید.

مرحوم صدرالسلام آیات قرآن را بصورت گل و بته با مهارت خاصی در اطراف محراب گچ‌بری نموده است
.تزئینات مزبور تمامی اطراف محراب و هلال طاقنماهای اطراف و پشت بغلهای هلالها و ستونهای گرد طرفین زیر گنبد وایوانها و سر در ورودی را فرا گرفته است. و از نظر گچ‌بری از کارهای بسیار ممتاز و برجسته مساجد ایرانی است.

 حمام میمه

 حمام میمه که فضایی بیش از 500 متر مربع را در مجاورت مسجد جامع به خود اختصاص داده بنایی است از اواخر دوران قاجار که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سالهای اخیر سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری با همکاری شهرداری میمه اقدام به مرمت و بازسازی آن نموده تا به موزه و کلاسهای آموزش صنایع دستی و هنرهای سنتی تبدیل شود . این بنا همانند دیگر حمام های قدیمی دارای سه بخش سربینه (رختکن) ، میاندری (فضای بین سربینه و گرمینه) و گرمینه(گرمخانه) است . حمام میمه برخلاف دیگر حمام های تاریخی شهرستان حمام کوچک یا مردانه نداشته و به صورت زمان بندی ( عصر و غروب ) مورد استفاده مردان قرار می گرفته است .

 امامزاده سیده صالحه خاتون

از فرزندان موسی بن جعفر (ع) امامزاده سیده الصالحه خاتون است که زیارتگاه آن در جنوب روستای اذان از توابع بخش میمه می باشد و همه روزه بویژه روزهای پایان هفته و تعطیلات پذیرای عاشقان و شیفتگان اهل بیت (ع) می باشد . ساختمان اصلی و گنبد مخروطی شکل و تزئینات کاشی آن نمونه ایی از معماری و هنر ایرانیان در دوره های قبل می باشد .

مردم ایران پس از گرایش به اسلام با توجه به فرهنگی که داشتند نسبت به ائمه اطهار علاقه وافری نشان می دادند. در خلال جنگ های  مسلمین با ایرانیان شماری از صحابه و منسوبین به ائمه اطهار ( ع ) درایران شهید شدند و بعدها قبور این شهداء مامن و محل راز و نیاز مردم شد. پس از آن نیز با حضور علی ابن موسی الرضا ( ع ) که همراه خانواده خود از عربستان به ایران کوچ کردند کم کم طایفه بنی  هاشم به لحاظ وضعیت خفقان آمیز خلفای عباسی و گرایش ایرانیان به تشیع به طرف ایران مهاجرت کردند. با شهادت امام رضا ( ع ( بنی عباس به دستور خلفای وقت برای از بین بردن کانونهای مبارزه دست به کشتار امامزاده ها و نوادگان منسوب به امامان زدند و به این ترتیب، جوانان بنی هاشم برای فرار از کشتار دسته جمعی و مبارزه علیه حکام ظلم و جور به اقصی نقاط ایران کوچ کردند ولی بعدها به کمک خائنان وبردگان زر و زور دستگیر و به شهادت رسیدند ( امروز به یقین کمتر امامزاده ای وجود دارد که به مرگ طبیعی فوت شده باشد اکثراً بر اثر جنگ و گریز به درجه شهادت نائل شده اند ) امامزاده سید صالحه خاتون یکی از این بزرگواران است که به این خطه حیات و به مردمش نور ایمان و امید به زندگی عطاء نموده است. شاهزاده جهان رخ ملقب به سید صالحه خاتون  فرزند بلافصل امام موسی بن جعفر ( ع ) و خواهر ناتنی امام رضا ( ع ) و حضرت معصومه ( ع ) است كه از نسب مادری به یکی از نوادگان امام حسن ( ع ) می رسد. این امامزاده عظیم الشأن در 22 رجب سال 207 هـ .ق در روستای اذان فوت نمودند و در مسجدی که اکنون امامزاده و مرقد این بزرگوار است به خاک سپرده شدند.

 مجموعه خانه های تاریخی و بافت میمه

 تنها خانه های تاریخی و آثار بجامانده بافت میمه ، خانه های قیصر خان و عیسی خان و  برادران گرانمایه و . . . است که به صورت چند خانه مجزا ولی مرتبط با هم و در کنار هم دیگر در بافت قدیم میمه ساخته شده است . این بناهای ساخته شده متعلق به خاندان گرانمایه از اقوام برومند مهاجر از منطقه قفقاز به گز بُرخوار (پسر خاله های برومندان شهر گز) می باشد که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی ساخته شده و هنوز هم مورد استفاده مالکین آنها می باشد .

 تخته سُرخی – دَرّه دوزخی – تختِ محمد جعفر

از نمونه های جالب و دیدنی حیات وحش و مناظر طبیعی ایران اسلامی حیات وحشِ موته در بخش میمه است که در  این منطقه و در دل کوهها و دشتهای پهناور آن صخره های زیبایی از دل دشت بیرون آمده و روزهای متوالی محلی برای بستن راه کاروانان و تُجّار بوده است . یکی از این کمینگاه ها صخره ای معروف به تَختِ محمد جعفر است  که برروی آن چاهی کنده شده به گونه ایی که در  بدنه آن روبه مسیر کاروانان راه دارد. از دیگر مناظر طبیعی منطقه تخته سُرخی است با طبیعتی زیبا و قابل توجه به رنگ قرمز و سبز و دیگری دَرّه دوزخی است. این دَرّه زیبا و وحشتناک به رنگ خاکستری و سیاه چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند. متأسفانه در سالهای اخیر جهت استخراج معادن سنگ، این منطقه نیز روبه نابودی می رود.

 دیگر شهر ها و روستاهای بخش میمه

 وزوان :  وزوان از دیگر شهرهای بخش میمه و هم مرز با میمه است که دارای آثار تاریخی چون قنات تاریخی، برج و قلعه، خانه های تاریخی و قلعه اعظمی ها می باشد.از دیگر شهرها و روستاهای بخش میمه می توان  ونداده و حمام قدیمی آن ، اذان ،لای بید، خسروآباد، زیادآباد، مراوند و . . . بخش میمه را نام برد که دارای آثار تاریخی و جاذبه های کوهستانی و گردشگری با غارهای آهکی زیبا و . . . می باشد .

 این شهرستان دارای شخصیت های ممتاز و روحانیون برجسته و علماء طراز اولی بوده که برخی از ایشان در جهان اسلام نیز از شهرت چشمگیری برخوردارند. معروفترین ایشان مرحوم آخوند عبدالکریم گزی مؤلف کتاب تذکره القبور، ملامحمدنقی گزی و ملا مهدی گزی  و ملا محمد باقر معروف به ابوالفقراء صاحب کتاب کنزالفقراء و شعراء معروفی چون جنتی گزی و درویش عباس گزی با بیش از 13 هزار بیت از اشعار گوناگون با زبان گزی و هنرمندان چون رزاقی گزی در شهر گز زندگی می کرده اند .

 

قنات مزدآباد

دشت جلگه ای ميمه دشتی وسيع و هموار ، با شيبی بسيار ملايم ( بطور متوسط 5 % ) است که ما بين ارتفاعات حاصل از جنشهای کوهزائی البرز مرکزی در شمال و شرق و ارتفاعات حاصل از جنشهای کوهزائی زاگرس در غرب قرار گرفته است .

اين دشت با 1965 تا 2003 متر ارتفاع از سطح دريا بلندترين دشت جلگه ای در استان اصفهان است که دارای بارندگی بسيار کم و ذخيره آبهای زير زمينی بسيار کم و فقير است . بطوريکه از 56 رشته قنات حفاری شده در اين دشت تنها در حال حاضر 23 رشته قنات آبدار است و مورد بهره برداری قرار می گيرد و مابقی تماماً براثر خشک شدن ، تخريب و نابود گرديده است .

معروفترين قنات در اين دشت قنات مزدآباد ميمه است که زمان حفاری آنرا به زمان حکومت بهمن ابن اسفنديار ( هخامنشی ) يا دوره حکومت انوشيروان ( ساسانی ) نسبت می دهند .

اين قنات از نظر ساختمانی و سبک حفاری به سبک قنوات دوره ساسانی حفاری گرديده است . ( چاههای مستطيل شکل ، تونلهای دو طبقه ، بند و سد ذخيره آب ) .براساس گزارش سازمان يونسکو در سطح جهان قنوات بسيار زيادی ( حدود چند صد هزار ) وجود دارد بطوری که طول قنوات حفاری شده در سطح جهان چهار برابر نصف النهار گرينويچ است . اخيراً از طرف سازمان جهانی يونسکو در نظر است قنوات نمونه و با ارزش شناسايی و بعنوان آثار ملی جهانی مورد توجه و حمايت قرار گيرد . آقای دکتر بهنيا استاد دانشگاه شهيد چمران اهواز در کتاب معرفی قنوات ايران که از طرف سازمان يونسکو چاپ و منتشر گرديده است قنات دو طبقه اردستان و قنات مزدآباد ميمه را در بين چند صد هزار قنات جهان بعنوان اعجاب انگيزترين قنوات در سطح جهان معرفی کرده است .

آقای دکتر بهمن بهنيا عقيده دارند ويژگيهای اين قنات ( دو طبقه بودن ، چاههای مستطيل شکل و سد و بند ذخيره آب زير زمينی آن ) باعث گرديده که اين قنات منحصر بفرد در سطح جهان مطرح کند . آقای بهنيا در کتاب خود بهترين راه و شيوه برای جلوگيری از به هدر رفتن آب قنات در فصل زمستان را ايجاد بند و سد در درون قنوات پيشنهاد می کند و نمونه بارز و مؤثر در اين شيوه را قنات مزدآباد معرفی می کند .

وی عقيده دارد بخاطر نقشی که قنوات در آبياری زمينهای مزروعی و تأمين آب آشاميدنی در گذشته و حال دارند . آنچنان دارای اهميت و ارزش بوده و هستند که فن قنات سازی از ايران به تقريباً  کشورهای جهان گسترش پيدا کرده است .

محققين و نويسندگان وجود قنات را در بيش از 34 کشور جهان تأييد کرده اند . در ايران حدود 18400 قنات داير موجود است که از بين اين قنوات قنات دو طبقه « مزدآباد ميمه » و « مون اردستان » مشخصاتی استثنايی دارند . آقای دکتر بهنيا در کتاب خود آورده است :

تا آنجائيکه نگارنده ، قنوات معروف ايران و بعضی از کشورهای جهان را مشاهده و بررسی نموده است نظير قنوات دو طبقه « مزدآباد ميمه » و « مون اردستان » ، قنات بزرگ « ابوزيد آباد کاشان » در هيچيک از کشورها يافت نمی شود و در متون تحقيقی نيز وجود قنواتی نظير اين قنوات گزارش نشده است