گذری بر کوتاهترین کودتای نافرجام:
کودتای اردوغان یا گولن، از حقیقت تا واقعیت
اردوغان به سمت تک‌صدایی پیش می‌رود، کودتای ترکیه ناموفق بود چون متوهمانه برنامه‌ریزی شده بود. تنها تکیه کودتاگران بر ایجاد ترس، رعب و وحشت در میان مردم بود. تجربه نشان داد که این عامل نمی توان تضمین کننده انجام کودتا باشد.
به گزارش شاهین پرس؛ شاید در زندگی شنیده باشید که واژگانی درادبیات وجود دارند که از هر طرف بخوانید، یکسان است همچون درد. بدون شک با گذشت یک هفته از کودتای ترکیه می توان گفت که گویی کودتای ترکیه را از هر طرف بنگرید و بررسی کنید، کودتا است و برای آن هم دلیلی هایی وجود دارد.
در اوج خبرهای سیاسی، در هفته گذشته، خبری مثل بمب صدا کرد. کودتایی هر چند کوتاه در ترکیه و در کمتر از چند دقیقه اخبار زیادی روی خروجی سایتها قرار گرفت. میدان های اصلی استانبول و دیگر شهرهای مهم این کشور جولانگاه تانک های ارتش شد. بالگردهای ارتش در ارتفاع بسیارپایین به پرواز درآمده و روی هم رفته جو خفقان و ترس را در سراسر این کشور ایجاد کردند.
طی مدت کوتاهی ستاد مشترک نیروهای مسلح ترکیه، سازمان رادیو و تلوزیون دولتی ترکیه (TRT)، سازمان ماهواره ای ترک ست، سازمان اطلاعات ملی و ژاندارمری مقابل کاخ ریاست جمهوری در آنکارا از سوی نظامیان کودتاچی تصرف و اشغال شد، برنامه های زنده ی رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه قطع شده و پس از نیم ساعت مجری شبکه بیانیه ی کودتا را خطاب به ملت ترکیه قرائت کرد.
اسماعیل بندی داریان کارشناس مسائل ترکیه ساکن این کشوراست که با اشاره به نخستین اتفاقات کودتا می گوید: در عرض یک و نیم ساعت شبکه تلویزیونی TRT دولتی با قرائت اعلامیه‌ای از طرف ارتش از وقوع یک کودتا در ترکیه خبر داد و گفت که این تلویزیون دولتی به دست کودتاگران افتاده است و این اعلامیه را مدام تکرار می‌کردند.
وی با اشاره به اینکه برخلاف تلویزیون TRT ؛ تلویزیون‌های طرفدار اردوغان پس از چند دقیقه‌ای تعطیلی باز شد و هیاهوی زیادی را آغاز کرد گفت: با وجود اینکه به‌صورت مداوم از تلویزیون TRT اعلامیه‌ای از طرف ارتش و به نام ارتش خوانده می‌شد؛ اما نه ارتش و نیروی نظامی درصحنه تلویزیون به‌عنوان کودتاگر دیده می‌شد و نه اسمی از یک شخصیت ارتشی در جریان قرائت این بیانیه برده می‌شد، و این خود برخلاف روال همه کودتاهای دیگر به‌ویژه کودتاهایی است که در ترکیه اتفاق افتاده است.
اسماعیل بندی داریان با تأکید بر اینکه در وقایع ساعات گذشته استانبول و آنکارا برخی از المان‌ها و نمادهای کودتا رخ داد گفت: دو چیز در جریان مسائل دیروز ترکیه خیلی عجیب بود، یکی اینکه چه کسی این کودتا را انجام داده که معلوم نبود و دوم آن کودتاگر خودش نمی‌آمد پشت تلویزیون و خودش را نشان نمی‌داد.
وی با بیان اینکه شواهد نشان می دهد که وقایع کودتا بیشتر یک کودتانمایی بوده است تصریح کرد: برخی معتقدند این وقایع همگی رخ داد تا موقعیت دولت محکم‌تر شود و دولت از مردم طلبکار شود که خطر از بیخ گوشتان رد شد و اگر دولت نبود معلوم نبود که چه بلایی برسرتان می‌آمد و وجه سومش هم این بود که وقایع اخیر این امکان را به دست دولت می‌دهد که مخالفانشان را به صورت شدیدتری تصفیه کند.
مقاومت هواداران اردوغان در برابر کودتا به خوبی نشان داد که هرچند ممکن است بخش مهمی از مردم ترکیه از سیاست های او به ویژه در قبال تحولات ترکیه خرسند نباشند، اما جامعه مدنی با کمک ابزارهای جدید اطلاع رسانی به این سطح از قدرت رسیده که نگذارد ترکیه شاهد پنجمین کودتا در پنجاه سال اخیر باشد. کودتایی که بار دیگر به دنبال آتاتورک گرایی در ترکیه بود و البته شاید نقطه آغازی بر تحولات آتی سیاست های آنکارا باشد.
محمدجواد ظریف در توئیت خود نوشت : دفاع شجاعانه مردم ترکیه از دموکراسی و دولت منتخب ثابت کرد کودتا در منطقه ما جایی ندارد و محکوم به شکست است.
خیل زیادی از مردم ترکیه بدون هیچ واهمه ای از تانک های ارتش شروع به پرتاب سنگ به سوی آنها می کردند که در خیابانها درحال حرکت بودند و اشخاصی نیز با خوابیدن در جلوی تانکها مخالفت عمیق خویش را از کودتا اعلام می کردند .
شاید جالب ترین صحنه از تصاویر ارسال شده از طریق فضاهای مجازی از دیشب تاکنون نماز گذاردن مردمی باشد که تا صبح در خیابانها بودند و سحرگاه نماز صبحشان روی پرچم ترکیه در صفوف منظم به پا داشتند بلندترین فریاد به زیباترین شکل ممکن از سوی مردمی که خواهان دموکراسی هستند .
محمد علی دستمالی، کارشناس مسائل ترکیه نیز معتقد است: کودتایی که در ترکیه روی داد یکی از مهمترین اتفاقات دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه بود؛ تفاوت مهم این کودتا با کودتاهای پیشین در این است که هیچ کدام از احزاب سیاسی و جریانات مخالف حزب حاکم از آن حمایت نکردند؛ کودتا از حمایت مردمی برخوردار نبود و از آنجایی که اتاق فکر از متفکرهای این کودتا فقط دو سه نفر ژنرال بودند و بقیه افسران جزء و سرهنگ و سرگرد بودند و رکن نفوذی چنان مهمی در ارتش نداشتند نتوانستند این کودتا را به سرانجام برسانند. به طور کلی کودتا اگر در ساعات اولیه و گاهی در روزهای اولیه نتواند به اهداف خودش دست پیدا کند و در همان ابتدای راه با تنش و چالش روبه‌رو شود شکست میخورد.
اظهارنظر های متفاوتی از کودتای ترکیه ابراز شده است که از آن جمله عباسعلی منصوری آرانی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم شورای اسلامی می گوید : شورش نظامی در ارتش با عنوان کودتا دارای پیچیدگی های خاصی است اما این موضوع باتوجه به عضویت ترکیه در ناتو اهمیت مضاعفی پیدا کرده است.
وی در ادامه می افزاید: بسیاری از امکانات و تجهیزات ارتش ترکیه بدون هماهنگی با ناتو قابلیت استفاده ندارد و آنچه که رخ داده می تواند عضویت آنکارا را در ناتو تحت تاثیر قرار دهد. در این میان نظارت اطلاعاتی ناتو در کنار فرماندهی ترکیه به طور جدی دچار چالش شده است.
نکته قابل ذکر این است که اردوغان به سمت تک‌صدایی پیش می‌رود، کودتای ترکیه ناموفق بود چون متوهمانه برنامه‌ریزی شده بود. تنها تکیه کودتاگران بر ایجاد ترس، رعب و وحشت در میان مردم بود. تجربه نشان داد که این عامل نمی توان تضمین کننده انجام کودتا باشد.
دوم انکه نداشتن حمایت‌‌های مردمی (توده مردم)، سیاسی (احزاب مخالف دولت) و حتی بین‌المللی از مهمترین ضعفهای کودتاگران بود. حتی در کودتایی مانند ۲۸ مرداد که بیش از ۶۰ سال پیش به وقوع پیوست هم عقبه‌های مردمی در آن دیده شده بود، شعبان جعفری و کلاه مخملی‌ها نقش مکمل فاز نظامی کودتا را برعهده داشت که این عامل در کودتای ترکیه وجود نداشت.
سید جلال حسینی، کارشناس مسائل سیاسی اوراسیا، در گفت و گو با خبرنگار اصفهان امروز، گفت: راجع به کودتای ترکیه، دو گمانه وجود دارد، نخست آنکه اردوغان خودش پشت سر این کودتای کوتاه بود و با هدف تثبیت قدرت خود این حرکت را صورت داده است، دلیل این ادعا هم این است که چگونه اردوغان موفق به شکست کودتا شد ولی چندین سال است نمی تواند مسائل مربوط به پ ک. ک را در ترکیه رفع کند.
وی تصریح کرد: گمانه دوم مرتبط با کودتای ترکیه این است که این کودتا توسط امریکا و به نوعی عربستان سعودی رخ داده است، چرا که در این روزها اردوغان و دولت ترکیه به نوعی از سیاست کنار زدن بشار اسد و سرنگونی دولت سوریه عقب نشینی کرده است و براین اساس این کودتا برای زهر چشم گرفتن از اردوغان برنامه ریزی شد.
حسینی افزود: در تحلیل و گمان اول باید بگویم که دلیل عدم تونایی اردوغان برای مقابله با پ.ک.ک در چند ساله اخیر و چگونگی مهار کودتا در ظرف یک روز، دلیل قانع کننده ای نیست، چون پ.ک. یک نهاد ریشه دار در مردم کُرد ترکیه دارد و مبارزه و مقابله با این نهادی که سران کُرد آن در میان اکراد ترکیه جایگاه بالایی دارند، کار راحتی نیست.
وی افزود: نظر من این است که نظریه اول مردود است و گمان دوم پیرامون کودتای ترکیه دقیق تر است، ولی برخی برای رد گمانه دوم بیان می کنند که اگر قرار بر کودتا توسط امریکا بود، قوی تر برنامه ریزی می شد، نظر من این است که این امر مردود است چرا که چند ین سال است که امریکا قدرت واقعی خود را در طراحی های کودتا در جهان از دست داده است.
محسن کوهکن نائب رئیس جبهه پیرو خط امام و رهبری در رابطه با کودتای ترکیه بیان کرد: نباید به هیچ وجه ازکودتاها در کشورها که خلاف نظر مردم است حمایت کرد، سیاست نظام جمهوری اسلامی ایران همواره در قبال کشورها در جهت تامین منافع و خواسته ملت ها است.
وی دامه داد: البته رئیس جمهور و نخست وزیر ترکیه باید یک درس مهم را از این کودتای هرچند کوتاه بگیرند و در ادامه راه از آن بهره ببرند، درس مهم آن است که تغییر مواضع ترکیه در ماه های اخیر نسبت به مسائل منطقه مطابق نظر مردم ترکیه نیست، به نحوی که مواضع اتخادی دولت ترکیه نسبت به سوریه و اسرائیل و.. بلندپروازانه و توهمی بود.
وی افزود: مواضع غلطی که ترکیه با روسیه و سوریه و حتی تکفیری های داخل منطقه داشت یک نوع عقب نشینی از اصول گذشته خود بود که ارتش و برخی از مردم تاب این مواضع غلط را نیاوردند و منجر به این کودتا شد.
اما دو روز گذشته یک رسانه عربی «العرب پست» با انتشار گزارشی از چگونگی شکست کودتا در ترکیه به کمک ایران سخن گفت و اذعان کرد: بر اساس این گزارش، طبق اطلاعات به دست آمده ایران نقش اساسی را در شکست کودتای نظامی در ترکیه ایفا کرده است.
این پایگاه آورده اسـت: یک منبع در دستگاه اطلاعاتی عراق اعلام کرده است که اردوغان در ساعات اولیه آغاز کودتای نظامی قصد داشت تا به یکی از کشورهای عربی که به احتمال زیاد قطر بوده است، برود.
این منبع ادامه می دهد: مقامات ایرانی پس از اطلاع از تصمیم اردوغان با وی تماس گرفتند و به او نصیحت کردند تا در کشورش بماند و در مقابل، از مردم این کشور بخواهد تا در حمایت از دموکراسی به خیابان ها بیایند.
این منبع می افزاید: مقامات ایرانی به اردوغان اعلام کردند که در صورت باقی ماندن در ترکیه و درخواست از مردم برای ریختن به خیابان ها شانس پیروزی بر کودتا به مراتب بیشتر خواهد بود.
اما آنچه که در جریان کودتا از همه مهمتر به نظر می رسد،مجموعه اقدامات مقابله ای است که اردوغان از صبح روز شکست کودتای به ظاهر صورت گرفته توسط گولن در ترکیه تا به امروز آغاز کرده است و همچنان ادامه دارد، نیروهای امنیتی ترکیه به دستور اردوغان ، حدود هفت هزار نفر را در ارتباط با کودتای نافرجام در این کشور بازداشت کرده اند که درمیان آنها بازداشت و برکناری ۲۶۲ قاضی و دادستان نظامی،۹۹ ژنرال از ۳۶۰ ژنرال ارتش ترکیه،برکناری ۹۰۰ افسر پلیس در شهر آنکارا، اجبار به استعفای هزار و ۵۷۷ نفر از سوی شورای آموزش عالی کشور ترکیه، باطل کردن مجوز تدریس ۲۱ هزار آموزگار فعال در موسسات خصوصی را و ۲۵۷ نفر از کارکنان دفتر نخست‌وزیری را به‌خاطر مشارکت در کودتای نافرجام اخیر اخراج شده اند، و اعلام سه ماه حالت فوق العاده در کشور که معناو مفهوم خاص خود را در صحنه سیاسی و بین المللی دارد، تنها بخشی از اقدامات اردوغان است.
با همه مسائل بیان شده و نظرات احتمالی پیرامون این کودتانمایی کوتاه و اقدامات سلبی که اردوغان در حال رقم زدن است، چنین به ذهن متبادر می شود که اردوغان در حال یک کودتای بزرگ تحت لوای” سیاست ‘پاکسازی’ افراد دولتی در ترکیه” است که برخلاف کودتای گولن، بسیار بزرگ بوده و چه بسا باعث ایجاد تنش ها و چالش هایی را در زمان نه چندان دور در ترکیه رقم خواهد زد.
سید امیر حسین ابطحی/ صاحب نیوز