کوچک اما بسیار بزرگ/ پایمال کردن حق الناس به چه قیمتی؟

شاهین پرس، 29 اردیبهشت 1396 یکی دیگر از دوران طلایی تاریخ ایران اسلامی رقم خورد. در این روز فارغ از بازی برد و باخت سیاسی، روزی بود که برگ دیگری از مردمسالاری دینی در کشور ورق خورد و مشارکت نزدیک به هفتاد و پنج درصدی نشانی از شور و شعور بالای سیاسی ملت را به جهانیان و مدعیان دموکراسی که بالاترین مشارکت سیاسی آنان در بهترین حالت بین 60 تا 70 درصد است، نشان داد. این دوره از انتخابات همزمان با پنجمین دوره از انتخابات شهر و روستا نیز بود، انتخاباتی که به جز چند کلان شهر، در دیگر مناطق نیز تحت تاثیر فضای انتخابات ریاست جمهوری قرار گرفت.

از نظر عده ای گویا انتخابات شهر و روستا در کشور از اهمیت کمتری برخوردار است و نیاز به سازوکار پیچیده ای در تعیین صلاحیت افراد، نظارت عوامل اجرایی و در نهایت تعیین افراد ندارد؟ به راستی انتخابات شوراهای شهر و روستا اهمیتی ندارد؟ تدوین سازوکار و قوانین لازم برای این امر مهم نیست؟ آیا در این مسئله حق الناسی مطرح است یا نه؟ و دهها سوال دیگری که بین مهم بودن و یا نبودن و چگونگی نگرش به این مسئله وارد است.

اهمیت انتخابات شوراهای شهر و روستا:

اگر چه عده ای بر بی اهمیت بودن انتخابات شوراهای شهر و روستا تاکید دارند، ولی از منظر صاحبان امر و کارشناسان جامعه شناسی، انتخابات شوراهای شهر و روستا یکی از مهم ترین انتخابات جاری در کشور است و این انتخابات و نتایج آن عملا بر روح و روان و جسم مردم ساکن در شهرها و روستاها تاثیر گذار است. اهمیت این موضوع تا جایی است که فصل هفتم قانون اساسی به صورت مبسوط به این امر پرداخته است. بر اساس فصل هفتم قانون اساسی ایران، این فصل شامل اصول صدم تا 106 قانون اساسی است. اصل صدم قانون اساسی به این نکته تاکید دارد که برای پیشبرد سریع برنامه ‌های اجتماعی‏، اقتصادی‏، عمرانی‏، بهداشتی‏، فرهنگی‏، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی‏، اداره امور هر روستا، بخش‏، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به نام شورای ده‏ستان، بخش‏، شهر، شهرستان یا استان صورت می‌گیرد که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب می‌کنند.

براین اساس، مردم خود انتخاب می کنند که شهر و روستایشان به دست چه افرادی سپرده شود، به همین دلیل شرکت در انتخابات شورای شهر و روستا بسیار مهم و لازم است و باید با آگاهی و شناخت از کاندیداهای تایید صلاحیت شده دست به انتخاب بزنیم و برای شهر و روستای خود ارزش قائل شده و همه افراد شهر و روستای خود را برای شرکت در این انتخاب مهم نیز تشویق کنیم. بنابراین فضای زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و معماری شهر ما در گروه تصمیمات شوراهایی است که انتخاب می کنیم. از سوی دیگر قانون استانداران، فرمانداران و بخشداران را مکلف کرده که در انجام طرح های عمرانی و …نظرات این منتخبین را جویا و اعمال کنند.

امروزه روز به روز بر اهمیت این نقش در جامعه بخصوص در کلان شهرها افزوده شده است؛ به گونه ای که در سال جاری بخصوص در شهر تهران به جز حضور مردم عادی با سمت های مختلف که قریب به دو هزار و اندی بودند، چند لیست نیز از جناح های مختلف از مشاور و معاون و وزیر دولت گرفته تا مدیر کل و استاد و دکتر و مهندس شرکت کرده بودند. تاثیر گذاری انتخابات شوراهای شهر و روستا تا جایی است که رهبر معظم انقلاب در فرصت های مختلف بر اهمیت آن تاکید داشته اند.

خلاء های قانونی در انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا:

همانگونه که اشاره گردید، با اینکه همه به اهمیت شوراها واقف هستیم، ولی کمترین شرایط برای شرکت کنندگان در این حوزه در نظر گرفته شده است. بر اساس شرایط اعلامی وزارت کشور، تابعیت جمهوری اسلامی ایران، داشتن حداقل 25 سال سن، اعتقاد و التزام عملی به اسلام و ولایت مطلقه فقیه، ابراز وفاداری به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و دارا بودن سواد خواندن و نوشتن به اندازه کافی از شرایط لازم برای ثبت نام در این انتخابات است. مطابق قانون، افرادی که در زمان انتخابات دارای پست‌های خاصی باشند یا سابقه کیفری یا حضور در حکومت پهلوی باشند از ثبت‌نام در انتخابات محروم هستند.

همین موارد به صراحت گویای این نکته است که ما با خلاهای قانونی جدی در این خصوص مواجه هستیم. خلاهایی که نشان می دهد، تخصص گرایی، تجربه و…چندان مهم نبوده که قانونگذار بدان توجه کند. در حالیکه منتخبین شورا می توانند تصمیمات بسیار مهمی در امور اجتماعی، فرهنگی، و شهری و نیز انتخاب شهردار داشته باشند که قانونگذار شرط خواندن و نوشتن را برای شرکت گذارده است. از سوی دیگر می دانیم که منتخبین شورا بخصوص در کلان شهرها در کمیسیون های مختلف فعالیت می کنند.اگر تخصص، مدرک و تجربه را لحاظ نکنیم چگونه می توانیم از حضور افراد در کمیسیون های مختلف بهره بگیریم. بنابراین خلاهای قانونی در این خصوص در اولین گام در شرایط کاندیداها دیده می شود. تا وقتی این شرط اصلاح نشود نباید از حضور ورزشکاران، بازیگران سینما و …در عرصه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نالید.

از اینرو به شدت نیازمند اصلاح قانون انتخابات شوراها هستیم. محمدابراهیم رضایی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، در خصوص لزوم اصلاح قانون انتخابات شوراها، اظهار داشت: هیچ ساز و کاری برای کار نظارت بر انتخابات شوراها وجود ندارد و صرفا به صورت موقتی از ظرفیت اجتماع استفاده می‌شود و معتمدینی را جمع می کنند تا کارهای مجلس را انجام دهند. نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در امر نظارت بر انتخابات شوراها کار به صورت مردمی انجام می‌شود، بیان کرد: در این زمینه مشکلات قانونی و اجرائی وجود دارد، این در حالی است که شورای نگهبان برای نظارت بر انتخابات از ساختاری که ایجاد کرده به اندازه ظرفیت موجود استفاده می کند. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مجلس امکاناتی برای نظارت بر انتخابات شوراها ندارد و در زمان انتخابات از هر شهری چند نفر را دعوت می‌کنند و هیئت نظارت را تشکیل می‌دهند، ادامه داد: پس از برگزاری انتخابات شوراها، هیات های نظارت بر انتخابات شوراها جمع می شوند.

امیز خجسته نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه راه حل ما برای نظارت بر انتخابات شوراها این است که شورای نگهبان با ساز و کار جدید بر انتخابات شوراها نظارت کند، بیان کرد: بزرگترین آسیبی که بر انتخابات شوراها وارد می‌شود این است که روند مشخص و ثابتی وجود ندارد. عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه لازم است ساز و کار قانونی برای این نظارت ایجاد شود، ادامه داد: دخالت دادن سلایق شخصی در نظارت بر انتخابات شوراها سبب می‌شود سرمایه‌های موجود با آسیب مواجه شوند. خجسته با بیان اینکه کمیسیون شوراها و مجلس مصمم هستند تا در حوزه نظارت بر انتخابات شوراها تصمیم‌گیری کنند، متذکر شد: شورای نگهبان پتانسیل، تجربه و امکانات لازم برای نظارت بر انتخابات شوراها را در اختیار دارد و با ساز و کاری جدید می‌توان نظارت بر این انتخابات را نیر به عهده شورای نگهبان گذارد.

پایمال شدن حق الناس

بر اساس تاکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب که فرمودند، رای مردم حق الناس است و نیز صحه بر این مساله که ما به عوامل اجرایی، برگزاری انتخابات اعتماد داریم، اهمیت انتخابات بخصوص انتخابات شوراها که با زندگی مستقیم مردم سروکار دارد مشخص می گردد. اما در سوی دیگر باید اعتراف کرد که خلاءهای قانونی که از سوی قانونگذار در این خصوص وجود دارد، نبود قوانینی برای نظارت در امور مختلف شوراها و… همه مصادیقی است که اگر نخواهیم بگوییم ضایع کردن حق الناس، ولی کم توجهی به حقوق مردم و به عبارتی حق الناس محسوب می شود. با این حال بدلیل نبود سازوکارهای لازم در این خصوص تخلفات از پای صندوق های رای شروع شده و تا فسادهای مختلف در درون شوراها در امور اجرایی و…می رسد. به نظر می رسد با وضعیت فعلی هیچ آینده ای را برای شوراها نمی توان متصور شد، زیرا فسادها در این زمینه افزایش یافته و برخی از افراد سودجو از این موضوع به عنوان طعمه استفاده می‎‌کنند. در انتخابات چند روز گذشته، شاهد تخلفات بی شماری در این خصوص بودیم که مبرزترین آن در امر شوراها، خرید و فروش آرا در شهرها بود.

از سوی دیگر در برخی از کلان شهرها شاهد بودیم که از یک لیست تمامی اعضای رای بالا می آورند که اگر نخواهیم بدبین به این موضوع باشیم عقل سلیم می گوید که نمی توان خوشبین نیز بود.

مجتبی شاکری، عضو اصولگرای شورای شهر چهارم تهران، طی سخنانی خود درباره شبهات در نتایج انتخابات شورا گفت: “با وجود گزارش های مستند از تخلفاتی که صورت گرفته است، فرمانداری به دلایل مختلف از رسیدگی به موضوع طفره می رود”. شاکری با این ادله که نه تنها لیست خدمت (اصولگرایان و نمایندگان فعلی شورای شهر تهران) بلکه برخی از اصلاح طلبان هم باور ندارند که یک لیست بتواند کل کرسی های شورای شهر را از آن خود کند، افزود: تنها در یک مورد از تخلفات از سه هزار و 100 فقره رای موجود در یک صندوق، همه بدون استثنا به 21 نفر لیست امید رای دادند.

این در حالی است که در انتخابات پنجمین دوره شورای شهری با جمعیت حدود 200 هزار نفره شاهین شهر همانند دوره های گذشته شاهد بداخلاقی و تخلف های بسیار زیادی بودیم بطوریکه با وجود تذکرات فراوان مسئولان مربوطه شهرستان در خصوص مصادیق تخلف های انتخاباتی اما متاسفانه از قبل از آغاز زمان قانونی تبلیغات تا پای صندوق های رأی آشکارا و در ملاعام شاهد انواع تخلف ها از سوی کاندیداها و برخی هواداران آنها بودیم.

حمیدرضا مقدسی عضو شورای دوره چهارم شاهین شهر با بیان اینکه تخلفات صورت گرفته در انتخابات دوره پنجم شورای شاهین شهر اظهرمن الشمس بود گفت: این حجم از تخلفات انتخاباتی بر خلاف شرع و در شأن و زیبنده مردم شاهین شهر نبود و گرچه در انتخابات دوره های گذشته نیز به مقدار کمتری شاهد این اینگونه تخلفات بودیم ولی در صورت برخورد نکردن قطعا در دوره های بعد تخلفات بیشتر و اتفاقات بدتری را شاهد خواهیم بود.بنابراین مراجع ذیصلاح باید مقتدرانه و به نحو شایسته با متخلفان برخورد جدی داشته باشند.

براستی چه چیزی سبب می شود که برخی افراد از قانون اساسی تخطی کرده و از اعتماد مردم سوء استفاده کنند. افرادی که انتظار می رود که در جایگاه کرسی شوراهای اسلامی مدافع حقوق شهروندان باشند آیا زیبنده است که برای دستیابی به منصب قدرت چنین رفتار ناشایستی داشته باشند؟ آیا این افراد در صورت موفقیت در جلوس بر صندلی شورا می خواهند حافظ حقوق مردم باشند یا برای مقاصد دیگری حاضر هستند اینگونه حق شهروندان را پایمال کنند تا به طبقه هفتم ساختمان نگارستان راه پیدا کنند.

در هر صورت، به فرموده رهبر انقلاب، حفاظت و صیانت از رأی مردم یک تکلیف است و آسیب بدان مصداق ضایع کردن حق الناس است. از اینرو سلامت انتخابات مهمترین مسئله است و به دور از شایعاتی که وجود دارد، هیئت های نظارتی باید با قدرت به بررسی موشکافانه بپردازند و در صورت اثبات تخلف بدون هیچ مماشاتی با هماهنگی دستگاه های مربوطه رای به ابطال و یا حذف آرای کاندیداهای متخلف دهند.

انتهای پیام/ سعید فرهادپور