تدابیر فصل بهار در رساله طلایی امام رضا (ع)/ طب اسلامی بیشتر پیشگیرانه است تا درمانگر

به گزارش شاهین پرس، با توجه به اینکه احادیث زیادی در موضوع طب از امامان معصوم (ع) به ما رسیده، اما «رساله ذهبیه» اولین رساله مکتوب و مدون اهل بیت علیهم السلام در زمینه طب است. آنچه در این رساله آمده، پاسخ مفصل حضرت علی بن موسی الرضا (ع) به نامه مأمون لعنه الله علیه است که از آن حضرت درخواست کرده بود تا در رابطه با شرایط حفظ صحت بدن، فواید خوراکی‌ها، داروها و مانند آن توضیحاتی داشته باشند.

آن امام رئوف و بزرگوار درخواست مأمون را اجابت کرده و مطالبی را عرضه داشتند که وقتی به دست مأمون رسید، دستور داد تا آنها را با آب طلا بنویسند؛ از این رو این رساله را ذهبیه به معنای «رساله طلایی» نام نهادند.

اما آنچه که در این یادداشت مد نظر من است، اشاره به بحث خواص فصل‌ها و تدابیر مربوط به آنهاست که امام رضا (ع) در این رساله به آن اشاره کرده‌اند تا مردم مومن با آگاهی و عمل به توصیه‌های طبی امامان معصوم (ع) تن خود را از ابتلا به بیماری حفظ کنند، چرا که بیشتر احادیثی که از آن ذوات مقدس در موضوع طب به دست ما رسیده، به بحث پیشگیری پرداخته و خیلی کمتر به درمان اشاره شده است. از این رو می‌بینیم کسانی که به دستورات طبی اسلامی عمل می‌کنند کمتر به بیماری مبتلا شده و عمر طولانی همراه با سلامتی دارند.

بهار، روح زمان است

مطالب ارزشمندی در رابطه با فصل بهار در این رساله آمده که به شرح آن می‌پردازم، اما قبل از آن به نکته قرآنی اشاره می‌کنم که معادل کلمه «بهار» در عربی‌، واژه «ربیع‌» است‌. این واژه در قرآن ذکر نشده، ولی آیات فراوانی از قرآن از مردن زمین و زنده کردن آن به دست قدرت الهی‌، سخن می‌گوید. این آیات به دو فصل زمستان و بهار اشاره دارد، که در فصل زمستان زمین و درختان به خواب رفته و می‌میرند و در فصل بهار، با باریدن باران و وزش باد بهاری‌، خدا زمین و درختان را زنده می‌کند. در قرآن کریم حدود ۱۰۰ آیه درباره بهار آمده است.

«پس انسان باید به خوراک خود بنگرد، که ما آب را به صورت بارشى فرو ریختیم، آنگاه زمین را با شکافتنى [لازم] شکافتیم، پس در آن دانه رویانیدیم و انگور و سبزى و زیتون و درخت‏ خرما و باغ هاى انبوه و میوه و چراگاه » (سوره عبس آیات ۲۴ تا ۳۱).

امام رضا (ع) از فصل بهار با عنوان روح زمان یاد کرده‌اند «فصل الربیع فانه روح الزمان …» که در این زمان شب و روز به سوی اعتدال پیش رفته، زمین نرم شده و دانه‌ها شکفته می‌شوند. غلبه بلغم (سردی و تری) که ناشی از فصل زمستان است از بین می‌رود و در این فصل، دم (گرما و رطوبت) غلبه می‌کند. [توضیح اینکه بر اساس طب اسلامی، بدن انسان از چهار مایع روان به نام خلط تشکیل شده است که عبارتند از: دم، صفرا، بلغم و سودا که هر یک مزاجی مخصوص به خود دارند؛ دم (گرم و تر)، صفرا (گرم و خشک)، بلغم (سرد و تر) و سودا (سرد و خشک) است].

حجامت از بهترین تدابیر فصل بهار است

بهار، فصل جوشش خون است، خون و گرما از عمق بدن به سطح آمده و از همین رو در این فصل شاهد آن هستیم که صورت انسان به ویژه افراد دموی گلگون است و در پوست بدن جوش و دمل ایجاد شده، خون دماغ بیشتر اتفاق می‌افتد، زیر پوست اصطلاحاً مورچه می‌افتد، به خاطر غلبه گرما و رطوبت، حالت خواب آلودگی به انسان دست می‌دهد و از همه مهمتر اینکه آمار سکته‌های قلبی و مغزی بالا می‌رود. از این رو یکی از تدابیر مهم فصل بهار که در رساله ذهبیه بر آن تاکید شده است، مصرف مسهلات مناسب با مزاج است تا اخلاط و سموم خون را خارج کند؛ سمومی که با جوشش خون و بیدار شدن طبیعت بدن، در خون جریان یافته و بیماری ایجاد می‌کنند.

یکی از بهترین مسهلات، فصد و حجامت است که اگر به صورت اصولی انجام شود برای بدن انسان بیشترین نفع را به همراه دارد؛ چرا که قبل از انجام حجامت باید داروهایی مناسب مصرف شود تا سموم و اخلاط جمع شده در بدن در خون جریان یافته و آماده دفع شوند، آنگاه با انجام حجامت یا فصد آن را از بدن خارج کنیم.

آلرژی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل بهار

بروز آلرژی در فصل بهار به دلیل گرده‌افشانی گل ها یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل بهار است. سرفه، آبریزش بینی، خارش چشم‌ها و عطسه از علائم مهم این بیماری است که ممکن است در بعضی از افراد به صورت حاد بروز کند و علائمی مثل آبریزش بینی شدید، خارش سوزش و قرمزی چشم‌ها و حتی التهاب در مجاری تنفسی نشان می‌دهد که ممکن است منجر به بیماری فراگیر دیگر در فصل بهار یعنی آنفولانزا شود که افراد را درگیر می‌کند. بهترین راه برای جلوگیری از همه گیر شدن آنفولانزا در فصل بهار رعایت بهداشت فردی و شستشوی مرتب دستها در صورت ابتلا به این بیماری و عدم حضور در مکانهای عمومی است.

هر چه به آخر فصل بهار نزدیک می شویم شیوع بیماری آبله مرغان را هم بیشتر می بینیم. افرادی که در معرض خطر بیشتری در مواجه به آبله مرغان قرار دارند بیماران با نقص ایمنی و یا سالمندان هستند.

دیگر بیماری های فصل بهار، بیماری اریون است که می تواند افراد را درگیر کند. افراد مبتلا به این بیماری مثل تمام بیماری های ویروسی دیگر باید علاوه بر رعایت بهداشت شخصی از حضور در اماکن عمومی تا بهبودی کامل خودداری کنند. افرادی که هر یک از نشانه های بیماری های بهاره در آنها بروز کرد از مصرف خود سرانه داروهایی مثل آسپرین و . . . خود داری کرد. و حتما به طبیب مراجعه کنند.

در امتداد تدابیر فصل بهار توصیه شده است به مصرف غذاهای معتدل همچون گوشت بره، تخم مرغ نیم برشت و سبزی‌های تازه، چرا که این غذاها، خون صالح تولید می‌کنند. همچنین توصیه به ترک مصرف پیاز و سیر شده است چرا که خوردن پیاز و سیر در فصل بهار عوارضی چون سرگیجه و خارش گوش را به همراه خواهد داشت.

در طب سنتی حدود ۱۲۴۷ نوع سکنجبین داریم

نکته پایانی اینکه سعی کنیم در مهمانی‌ها و دید و بازدیدها، سنت‌های قدیمی را احیاء کنیم، همانطور که اصل مراسم نوروز یک سنت قدیمی است. به جای استفاده از شربت‌های رنگارنگی که با رنگ‌های شیمیایی و مواد نگهدارنده تهیه شده‌اند، از مهمانان خود با شربت سکنجبین پذیرایی کنیم که خاصیت دارویی داشته و خون را پاکسازی کرده، کم‌خونی را درمان می‌کند و از بیماری‌های فصل بهار پیشگیری می‌کند.

جالب است بدانید که در طب سنتی حدود یکهزار و 247 نوع سکنجبین داریم اما سکنجبین ساده که با آن آشنا هستیم ترکیبی از عسل یا شیره انگور، سرکه سیب و آب گوارا است.

در رساله ذهبیه دستور ساخت شرابی داده شده که با عنوان شراب رضوی مشهور است که اگر آن را تهیه کنیم بهترین شربتی است که می‌توانیم در فصل بهار مصرف کنیم.

به امید اینکه با «رساله ذهبیه» بیش ار پیش آشنا شویم و با به کار بستن توصیه‌های آن، به زندگی خود رنگ اسلامی داده تا از آثار و برکات آن بهره‌مند شویم.

انتهای پیام/سید ابوالفضل حسینی