آیین های استقبال از نوروز در وزوان با مراسم آهو بله

به گزارش شاهین پرس، آداب و سنن مردم مناطق مختلف در اعیاد دینی و ملی، فرهنگ و تمدن ملل مختلف را نشان می‌دهد در حالی که آداب و رسوم آیینی استقبال از نوروز در هر شهر و دیاری رنگ و بوی خاص دارد در شهر وزوان مردم از ابتدای اسفند با انجام برخی کارها عملا به استقبال سال جدید و نوروز باستانی می روند.

مردم شهر وزوان با شروع ماه اسفند به لایه کردن، گل سفید و گیوه، کلامالی،جلیت، تمون کالا و آجیل شب عید و رشته پلو که بیشتر بر عهده کدبانوی خانه است می‌پردازند که در این مختصر برخی از این آداب و رسوم را معرفی می کنیم.

آهو بله یا اسفندی

اسفند که از راه می رسید در هر محله ای گروهای چند نفره به راه می افتادند و مراسمی را اجرا می کردند به نام اسفندی یا اوهو بله که در این گروه یک سرگروه وجود داشت و بقیه افراد گروه با همخوانی جواب سرگروه را می دادند گروه در مقابل منازل هر کدام از شهروندان با خواندن شعر و تعریف و تمجید از صاحبخانه طلب عیدی یا خوراکی می کردند البته برای اینکه شناسایی نشوند بعضا چادر به سر می کشیدند، ناگفته نماند خیلی ها برای دیدن نامزد یا دختر مورد علاقه به درب خانه آنها می رفتند و گرفتن عیدی بهانه دیدن یار و چیزی از دست یار گرفتن بود.

وقتی صدای اسفندی در کوچه می پیچید به معنی این بود که عید نوروز نزدیک است و فصل سرما رو به اتمام و باید مهیای نوروز وخانه تکانی شد این مرام در حالی بود که در سایر شهر ها مراسمی با عنوان قاشق زنی برگزار می شد

رسمی دیگر نیز در وزوان بود که بر روی بامها می رفتند و از سوراخ سقف اتاق نشیمن یا همان سرهوله یا هواکش بالای کرسی کلاه خود را با طناب داخل خانه می فرستادند تا روی کرسی می رسید و اگر طرف در آن خانه نامزد داشت دستمال یا کمی نقل و کشمش در کلاهش می ریختند و پسر تا صبح با آن هدیه ها ذوق می کرد.

این هم شعر معرف آهو بله یا اسفندی

اسبنده و ماسبنده   اهو بله اهو بله

گردش گا گوسبنده  اهو بله اهو بله

اسفند طرف فینه.  اهو بله اهو بله

جوز قند چه شیرینه اهو بله اهو بله

تنباکو رو گل نم کن اهو بله اهو بله

آتیش ز سرش کم کن اهو بله اهو بله

تا ما بکشیم دودی اهو بله اهو بله

آواره شیم زودی اهو بله اهو بله

صدای غر غر بزغاله میاد اهو بله اهو بله

نالبکی پر از ترشاله میاد اهو بله اهو بله

صدای عرعر سوول میاد اهو بله اهو بله

نالبکی پر از پول میاد اهوبله اهوبله

هر کی بزان پوور بو اهو بله اهو بله

طاق کیش جی سور بو اهوبله اهوبله

هر کی بزان دت بو اهو بله اهو بله

لو کل کرش پر چر بو اهوبله اهوبله

مشهدی (نام صاحبخانه) شمایی اهو بله اهوبله

از باغ شاه میایی اهوبله اهو بله

کولچه سمور به دوشت اهو بله اهو بله

گل بریزم به دوشت اهو بله اهو بله

یه خر خریده بودم اهو بله اهو بله

یه گوشش بریده بودم اهو بله اهوبله

یه چوبش زدم نمیرفت اهو بله اهو بله

دو چوبش زدم نمیرفت اهو بله اهو بله

چوب سوم یه چیزیش بده تا بره

لایه کردن (layeh)

در زمان های دور که دیوارها و سقف داخل ۹۰ درصد خانه ها کاهگلی بود و بدلیل روشن کردن کرسی و تنور در طول زمستان در طول سال سقف و دیوارها سیاه می شد و برای سفید کردن و رنگ آمیزی لایه می کردند، برای گل لایه کردن خاک رس بسیار نرم و بدون ناخالص را چندین مرتبه سرند و با آب رقیق می کردند در حد رنگ پلاستیک سپس کدبانوی خانه در حالی که چادر شبی به سر داشت با ملاقه و قزقون پر از گل لایه وسط اتاق می ایستاد و ملاقه گل لایه را از سمت جلو به پشت و بالای سر می پاشید که این کار با دقت بسیار بالایی انجام و رنگ آمیزی خیلی تمیز انجام می شد، در شبی که اتاق لایه می شد اهل خانه در سرکره (sarkera) و پیشگاه کنار آتش تنور شب را صبح می کردند تا اتاق خشک شود.

پس از نظافت خانه نوبت به نو توار کردن رخت و لباس اهل خانه می رسد

گل سفید و گیوه

در گذشته های دور که مردم به جای کفش گیوه به پا می کردند مردم وزوان نیز همانند دیگر مردمان شهرها و روستاها برای سال جدید گیوه های نو تهیه می کردند که در این میان خانواده هایی که وسعت معیشت داشتند که به یمن فرارسیدن عیدنوروز اهل خانه گیوه های نو و جدید می خریدند اما خانواده هایی که نمی توانستند برای گیوه بخرند با مالیدن گل سفید که رنگی شبیه لاک غلط گیر بود گیوه های قدیمی سفید و درخشان می کردند که خب البته فقط ظاهرش برای چندروزی نو می شد.

تمون کالا (tammoon kala)

دبیت شلوار مخصوص مردان از پارچه ای نخی و مقاوم و معمولا به رنگ های مشکی و قهوه ای تیره است که بعضی تمون کالا و بعضی هم دبیت علی اکبری می گویند که وقتی رنگ آن کدر و کهنه می شد به مناسبت عید یا شلوار نو می خریدند و یا به رنگرز یا رنگرج می دادند تا پارچه را رنگ کرده و شلوار نو شود.

کلا مالی (kela mali)

کلاه های نمدی مردم در زمان های گذشته اغلب توسط صنف کلا مال تولید یا تعویض می شد که بدلیل قیمت بالای کلاه های نمدی، مردم کلاه های کهنه شده را به کلاه مال می دادند وکلاه مال هم کلاه ها را ترمیم و نوسازی و سپس رنگ می کرد تا صاحب کلاه کلاهی تازه بر سر بگذارد.

جلیت (دامن ۱۴ متری)

جلیت 14 لایه دامن چین دار بسیار گشادی است که زنان این منطقه در گذشته از آن استفاده می کردند و برای عید نوروز دامن های کهنه و رنگ و رو رفته به رنگرزی داده می شد تا آنها را رنگ کرده و در عید نوروز استفاده کنند.

رسم خارج کردن همسایه از عزا

از جمله رسم های بسیار خوبی که در گذشته مردم وزوان همانند مردمان دیگر مناطق داشتند رسم خارج کردن همسایه از عزا بود به این ترتیب که اگر در محله یکی از همسایه ها عزادار بود دیگر همسایه ها برای اینکه آنها را از عزا خارج کنند چند ملاقه از گل لایه بر روی پلکان ورودی آن خانه می ریختند تا اهل آن خانه با نو کردن در و دیوار خانه و رخت و لباس خود از عزا خارج شوند

رشته پلو چهارشنبه سوری (berenjo valg)

بر خلاف رفتارهای ناپسند و خطرناک برخی افراد که در سالهای اخیر در روزهای پایانی سال به بهانه چهارشنبه سوری شاهد هستیم در گذشته رسم بر این بود که هر سال در شب چهار شنبه آخر سال و شب عید پس از مراسم آهو بله مادر خانواده برنج، رشته یا رشته پلو درست می کردند به این امید که هر کس رشته کار خود را در سال بعد به دست گیرد.

آجیل شب عید در وزوان

آجیل شب عید شامل کشمش، شاهدانه، سنجد، تخمه آفتابگردان، توت خشک، ترشاله و نقل گشنیزی که خیلی طرفدار داشت بود که همه از محصولات و دسترنج باغ و مزرعه خانواده تهیه و بر سر سفره هفت سین گذاشته می شد.

شهر وزوان از توابع شهرستان شاهین شهر و میمه در حدود 70 کیلومتری شمال اصفهان واقع شده است.

مجید فتاح/ انتهای پیام