سهم ایران از بازار مصرف فرآورده های آرایشی و بهداشتی
در این نوشتار تلاش می شود، علاوه بر بررسی سهم ایران از مصرف و واردات فرآورده های آرایشی و بهداشتی، عوامل فرهنگی – اجتماعی موثر بر مصرف فرآورده های آرایشی و اثرات آن بر سلامت انسان نیز مورد بررسی قرار گیرد.
به گزارش پایگاه خبری شاهین نا؛ استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی به منظور حفظ زیبایی از دیرباز مورد توجه انسان بوده است، اما امروزه مصرف روزافزون این نوع محصولات، صنعت فرآورده های آرایشی و بهداشتی را به یکی از پرسودترین و جذاب ترین صنایع در دنیا تبدیل کرده است. اگرچه مهم ترین برندهای لوازم آرایشی و بهداشتی متعلق به کشورهای آمریکایی و اروپای غربی است اما بیشترین آمار مصرف به کشورهای اروپای شرقی و پس از آن به خاورمیانه تعلق دارد. در میان کشورهای خاورمیانه نیز ایران پس از عربستان دومین کشور مصرف کننده لوازم آرایشی است که باعث شده ایران یکی از بازارهای اصلی محصولات آرایشی و بهداشتی را به خود اختصاص دهد و شرکت های بزرگ تولید کننده از ایران به عنوان یک بازار هدف استفاده کنند. اما با توجه به سهم عمدهای که فرآوردهای آرایشی و بهداشتی از بازار دارد، سهم تولیدکنندگان داخلی در این صنعت بسیار ناچیز است و از طرفی، گرایش روزافزون به مصرف این فرآوردهها در کشور معضل قاچاق و برندهای تقلبی پیش روی فروشندگان و مصرف کنندگان این فرآورده ها قرار داده است. در این نوشتار تلاش می شود، علاوه بر بررسی سهم ایران از مصرف و واردات فرآورد های آرایشی و بهداشتی، عوامل فرهنگی– اجتماعی موثر بر مصرف فرآورده های آرایشی و اثرات آن بر سلامت انسان نیز مورد بررسی قرار گیرد.
سهم ایران از بازار مصرف فرآورده های آرایشی و بهداشتی
با توجه به اینکه فرآورد های آرایشی و بهداشتی سهم عمدهای از بازار مصرفی دارد، اما تاکنون درخصوص میزان مصرف فرآورده های آرایشی و بهداشتی آمار رسمی از سوی مراجع ذی صلاح داخلی ارائه نشده و آمار ارائه شده مربوط به مراکز تحقیقاتی اروپایی است. بنابر گزارش یورومونیتور کل مصرف فرآورده های آرایشی در خاورمیانه در سال ۲۰۰۸ حدود ۲/۷ میلیارد دلار بوده است که در میان کشورهای منطقه، ایران با ۱/ ۲ میلیارد دلار با فاصله کمی از عربستان(۲/۲ میلیارد دلار) و در رده هفتم دنیا قرار دارد.
براساس گزارشی که مرکز تحقیقات بهارات، مستقر در لندن، نیز ارائه کرده است، رشد سالیانه مصرف فرآورده های آرایشی در عربستان ۱۱ و در ایران ۱۲ درصد تخمین زده شده است.
با این حال، شاید تنها مرجعی که می توان براساس آن میزان مصرف فرآورده های آرایشی در ایران را تخمین زد متوسط هزینه و درآمد خانوار دانست؛ براساس آمار مرکز آمار، متوسط هزینه سالانه هر خانوار شهری و روستایی به قیمت جاری در سال ٩٠ به ترتیب بیش از ١٣٢میلیون و ٧١۶ هزار ریال و ٨٣ میلیون و ٩٧٣ هزار ریال و برای کل کشور ١١٩ میلیون و ٣۴١ هزار و ٣١ ریال برآورد شده است. با توجه به اینکه متوسط هزینه سالانه هر خانوار شهری و روستایی و کل کشور به قیمت جاری در سال ٩٠ برای خرید لوازم آرایشی به ترتیب سه میلیون و ٢٨٨ هزار ریال و دو میلیون و ۵٨٠ هزار ریال و سه میلیون و ٩۵ هزار ریال برآورد شده، به این ترتیب هر خانواده ایرانی به طور متوسط در سال ٩٠ حدود ٢،۵ درصد از هزینه هایش را صرف خرید فرآورده های آرایشی کرده است . رئیس انجمن واردکنندگان آرایشی و بهداشتی و عضو هیات رئیسه مجمع واردات، نیز معتقد است حداقل حدود ۱۵ میلیون نفر مصرف کننده روزانه اقلام آرایشی در ایران هستند.
در یک نگاه کلی می توان گفت: ایران هفتمین کشور مصرف کننده مواد آرایشی در جهان و دومین کشور در خاورمیانه محسوب می شود اما اغلب محصولات آرایشی موجود در بازار وارداتی هستند.
واردات و مافیای قاچاق در صنعت لوازم آرایشی
در حالی که میزان واردات انواع لوازم آرایشی و بهداشتی در سال ۹۳، هفده میلیون و ۸۵۵ هزار و ۲۱۸ کیلوگرم به ارزش ۱۱۸ میلیون و ۸۱ هزار و ۹۹ دلار بوده است، این رقم در شش ماهه اول سال ۹۴ به حدود ۹ میلیون و ۹۸۵ هزار و ۶۷۷ کیلوگرم به ارزش ۵۹ میلیون و ۸۰۸ هزار و ۴۹۰ دلار رسیده است.
از این میزان واردات ۵۳ هزار و ۶۲۹ کیلوگرم به ارزش ۹۵۴ هزار و ۱۲۴ دلار، معادل بیش از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان به انواع لوازم آرایش لب؛ ۱۵۵ هزار و ۱۶۳ کیلوگرم به ارزش بیش از سه میلیون دلار، معادل بیش از ۹ میلیارد تومان به انواع لوازم آرایش چشم؛ ۶۴۷ هزار و ۳۷۸ کیلوگرم به ارزش ۵ میلیون و ۴۵۱ هزار و ۶۶۰ دلار، معادل ۱۶ میلیارد تومان به انواع فرآورده های آرایش ناخن و دست؛ ۷۸ هزار و ۴۵۷ کیلوگرم به ارزش ۷۲۵ هزار و ۸۷۳ دلار، معادل دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به انواع پودر آرایشی و بهداشتی و دو میلیون و ۳۶۳ هزار و ۴۳۷ کیلوگرم به ارزش بالغ بر ۲۶ میلیون دلار و معادل بیش از ۷۵ میلیارد تومان به دیگر اقلام زیبایی، آرایشی و مراقبت از پوست اختصاص داشته است.
واردات فرآورده های آرایش مو نیز شامل بیش از ۷۳ هزار و ۶۲۹ کیلوگرم «فیکساتور مو» به ارزش ۱۵۷ هزار و ۵۷۸ دلار، معادل حدود ۴۵۷ میلیون تومان و چهار هزار و ۵۹ کیلوگرم «فرآورده فر و بازکردن فر مو» به ارزش حدود ۲۲ هزار دلار یا ۶۱ میلیون تومان و سایر فرآوردههای بهداشتی و آرایشی مو غیر از شامپو به مقدار دو میلیون و ۱۲۳ هزار و ۱۱۶ کیلوگرم به ارزش بیش از ۳۱ میلیارد تومان یا ۱۰ میلیون و ۷۴۵ هزار و ۸۹۴ دلار میشود. همچنین در این مدت ۴ میلیون و ۴۸۵ هزار و ۹۷۳ کیلوگرم شامپو به ارزش بیش از ۳۵ میلیارد تومان یا ۱۲میلیون و ۳۵۴ هزار و ۷۸۱ دلار، وارد کشور شده است.
عوامل فرهنگی ـ اجتماعی موثر بر مصرف لوازم آرایشی
مسئله آرایش در ایران از دو جنبه قابل بررسی است، نگاه پاتولوژیک و آسیب شناسانه به این پدیده و نگاه عرفی و طبیعی بودن آن دو منظری است که می توان از هر یک از این زوایا، مسئله استفاده از لوازم آرایشی را در کشور تحلیل کرد. افرادی که با نگاه آسیب شناسانه به این مسئله نگاه می کنند، گاهی معتقدند افزایش مصرف لوازم آرایشی به خصوص در زنان، به علت کمبود اعتماد به نفس و برای جبران این کمبود است. در واقع، لوازم آرایشی از این منظر، کارکرد تهسیل زنان سازی در روابط اجتماعی را دارند و به منظور کسب هویت و پذیرش اجتماعی صورت می گیرد. از دیگر علل افزایش مصرف فرآورده های آرایشی از دیدگاه آسیبشناسانه می توان نوعی بازار رقابتی برای جلب نظر جنس مخالف، بحران هویت، افسردگی، اختلالات شخصیتی و … را نام برد.
از سوی دیگر، گروهی که نگاه عرفی و طبیعی به این مسئله دارند نیز معتقدند مصرف لوازم آرایشی یک امر طبیعی است و توجه به زیبایی ظاهری از دیرباز مورد توجه انسان بوده است. اما در هر حال، راه حل معضل گرایش روزافزون به مصرف فرآورده های آرایشی افزایش سطح آگاهی، دانایی و شعور اجتماعی از طریق گسترش فرهنگ مطالعه و بهره گیری مناسب از ابزارهای رسانه ای، تعریف سیاستهای فرهنگی فعال و همچنین تأمین بهداشت روان و تعیین جایگزین های مناسب کسب هویت و پذیرش اجتماعی برای جوانان و زنان جامعه است تا بیش از آنکه افراد به ظاهرشان اهمیت بدهند به مهارتهای زندگی و توانایی های خود متکی باشند.
رابطه مصرف فرآورده های آرایشی با سلامت
مصرف لوازم آرایشی از جنبه پزشکی نیز قابل بحث است؛ بسیاری از مواد تشکیل دهنده لوازم آرایشی ممکن است عوارض پوستی داشته باشد و خطراتی برای سلامت ایجاد کند. کارشناسان پزشکی معتقدند ترکیبات سرب و آرسنیک که در داخل کرم های آرایشی، رژ لب و غیره به کار میرود باید به ترتیب زیرppm ۲ و۱۰pmm باشد، در این صورت مصرف این مواد آرایشی هیچ عارضه ای به دنبال ندارد. اما از آنجا که حجم بیشتر لوازم مصرفی آرایشی موجود در بازار را کالاهای تقلبی که از مبادی غیر رسمی وارد کشور میشوند و معمولاً کیفیت پایینی نیز دارند، تشکیل میدهند و از طرفی، با توجه به اینکه بسیاری از افراد که سطح درآمد پایینی دارند به این نوع لوازم آرایشی روی میآورند، سلامت این فرآوردهها و اثرات مخرب آن بر سلامت پوست و مو نیز مورد سؤال است که در این زمینه باید از اظهارنظر متخصصان پوست و مو بهره برد.
همچنین مقاله های زیادی درباره خطر استفاده از برخی روانسازها در مواد آرایشی منتشر شده است.خشکی و التهاب پوست و مخاطها، التهاب چشم، نازک شدن پلکها، حساسیتهای گوارشی و تنفسی، اختلال در فعالیتهای غددی و ضعف عمومی از جمله خطراتی است که در صورت استفاده بلند مدت از لوازم آرایشی سلامت انسان را تهدید میکند.
کلام آخر
گرایش روزافزون به مصرف فرآورده های آرایشی در کشور از جمله مسائل مهمی است که از منظر اجتماعی، فرهنگی، سلامت و البته اقتصادی قابل بررسی است. اگرچه گرایش و توجه انسان به زیبایی یک امر طبیعی محسوب می شود، اما امروزه ماهیت و کارکرد زیبایی و همچنین کاربرد لوازم مورد استفاده در آن تغییر یافته است. این موضوع، ایران را نیز به یکی از کشورهای اصلی مصرفکننده فرآورده های آرایشی و بهداشتی تبدیل کرده است و از آنجا که در صنعت تولید لوازم آرایشی دچار ضعف های اساسی هستیم و از سوی دیگر مصرف فرآورده های آرایشی در کشور حجم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده است، زمینه استفاده سودجویان و قاچاقچیان برای عرضه محصولات بی کیفیت و تقلبی فراهم شده است که این امر سلامت انسان را به مخاطره می اندازد. بنابراین لازم است مسئولان امر علاوه بر بررسی و ریشهیابی دلایل موثر بر رشد مصرف فرآوردههای آرایشی در کشور و ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از تبدیل شدن این موضوع به نوعی ناهنجاری در جامعه، بستر ایجاد و تقویت صنعت فرآورده های آرایشی و بهداشتی متناسب با نیاز جامعه را فراهم کنند تا علاوه بر تأمین امنیت سلامت افراد جامعه، مانع از سودجویی قاچاقچیان و هدررفت فرصت های اقتصادی داخلی شوند.
شفاف