تغذیه از جمله معیارهای شیوه زندگی سالم است

به گزارش پایگاه خبری شاهین نا، بهبود تغذیه آحاد جامعه نیازمند رویکردی یکپارچه و همه جانبه است که از طریق همکاری های درون و برون بخشی و مشارکت مردم میسر خواهد شد. به همین منظور سند ملی تغذیه و امنیت غذایی با مشارکت کلیه ذینفعان بین بخشی به ویژه وزارتخانه های جهاد کشاورزی، صتعت، معدن و تجارت، تعاون، کار ورفاه اجتماعی و سازمان ملی استاندارد و بر اساس آخرین تحقیقات ملی در این حوزه از جمله سبد غذایی مطلوب ایرانیان، مطالعه سامانه ملی پایش امنیت غذا و تغذیه و پیمایش ملی آگاهی، نگرش و عملکرد تغذیه ای کارکنان نظام بهداشتی و خانوارهای ایرانی تدوین شده است.

این سند حاوی سه بخش، شناخت وضع موجود، جهت گیری آینده کشور برای دو مقطع زمانی در سالهای1394 و1399  و نظام استقرار  می باشد.

باتوجه به اهمیت تغذیه در سلامت بعنوان یکی از معیارهای شیوه زندگی سالم، سند ملی تغذیه و امنیت غذایی با همکاری نهادهای مرتبط با تغذیه تدوین و پس از تعیین اهداف و برنامه عملیاتی مقررگردید با همکاری بین بخشی درکلیه استان های کشور از سال 1394 اجرایی گردد.

لذا در اولین گام با دستور استاندار اصفهان به کلیه فرمانداران ابلاغ گردید که براین اساس در شهرستان ها با ریاست فرمانداری دبیرخانه کمیته در شبکه های بهداشت و درمان تعیین و کمیته تغذیه و امنیت غذایی تشکیل گردد.

در کارگروه سلامت و امنیت غذایی شهرستان شاهین شهر و میمه ضمن تبیین اهمیت تغذیه در سلامت گروه های مختلف سنی جامعه و لزوم پیشگیری از بروز و شیوع بیماریهای غیر واگیر، شاخص ها و مداخلات تغذیه ای انجام شده برای ارتقاء وضعیت بررسی شد.

در ادامه مقرر گردید اولین کمیته تغذیه شهرستان دراسرع وقت تشکیل و هر دو ماه یکبار اعضاء کمیته شامل روسا و رابطین بهداشتی ادارات مرتبط با امر غذا و تغذیه در کمیته مذکور حضوریافته و برنامه ریزی تغذیه صورت گرفته در شهرستان بررسی شود.

در ذیل خلاصه ای از شاخص های تغذیه استان، مداخلات تغذیه شهرستان و چکیده سند ملی تغذیه و امنیت غذایی آورده شده است.

سند ملی تغذیه و امنیت غذایی (1399- 1391)

تغذیه مناسب برای سلامتی بهینه ضروری است. سیاست ها و برنامه های دولت که با هدف توسعه سلامت تدوین می شوند، لازم است در برگیرنده تدارک غذای سالم و مناسب بوده و به لحاظ اقتصادی و اجتماعی برای سرپرست و آحاد خانوار قابل تأمین و قابل دسترسی باشد.

به استناد اسناد بالا دستی به ویژه اهداف برنامه پنجم توسعه اقتصادی اجتماعی کشور سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور تدوین شده است. طراحی این سند مطابق تعاریف امنیت تغذیه ای و امنیت غذایی، تجربیات جهانی، مرور تحلیلی اسناد و برنامه های قبلی حوزه غذا و تغذیه، نظرات خبرگان و ذینفعان بین بخشی در مدت نه ماه انجام شده است تا با به کارگیری آن:

1. زبان مشترک و تعهد جمعی ذینفعان (درون و برون بخشی) در زمینه اهداف و راهبردهای ارتقای تغذیه و امنیت غذایی به وجود آید.
2. بستر مناسب برای عملیاتی سازی اسناد بالادستی مرتبط شود.
3. سرعت حمایت طلبی برای افزایش منابع مالی و الزامات از جمله ساختار و نظام کاری در سطح شهرستان، استان و ستاد فزونی یابد.

در نهایت نیز انتظار می رود با استقرار مداخلات پیشنهادی این سند در سال های آتی شاخص های مهم تغذیه و امنیت غذایی بهبود یابد از جمله اینکه کلیه استان های کشور از نظر امنیت غذا در طیف امن تا خیلی امن قرار گیرند.

پیام اول) غذا یک «موضوع راهبردی» است که تحت تأثیر هر شش عامل بیرونی شامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فن آوری، بین المللی و اکوسیستم می باشد. به همین دلیل امروزه بر نقش همکاری های بین بخشی در برنامه های ارتقای تغذیه و امنیت غذایی تأکید می شود به عبارت دیگر روش های رایج برنامه ریزی بخشی، جوابگوی معضلات به هم تنیده تغذیه و غذا نیست.

پیام دوم)دستاوردهای نظام امنیت غذا و تغذیه در کشور علاوه بر ایجاد و توسعه زیر ساخت های مدیریتی مرتبط در وزارت خانه ها و سازمان های اصلی مسئول در زنجیره غذا و همچنین وجود قوانین و مقررات مصوب و برنامه های ملی عبارت است : از کاهش 50 درصدی سوء تغذیه کودکان با اجرای برنامه های مشارکتی حمایتی تغذیه کودکان، تجربه موفق در حذف اختلالت ناشی از کمبود ید و کاهش شیوع گواتر از 69% در سال 65 به 8/4% در سال 86 به واسطه اجرای برنامه یددار کردن نمک، بهبود شاخص تولید غذا و توزیع جغرافیایی آن، بهبود مراقبت های زنان باردار و کودکان، بهبود دسترسی به آب آشامیدنی سالم و تغذیه با شیر مادر که در بهبود شاخص تولد نوزاد کم وزن و کاهش بیماری های کودکان مؤثر بوده است.

پیام سوم)افزایش متوسط هزینه خوراکی خانوار، کاهش کالری دریافتی در جامعه روستایی به ویژه در دهک های پایین درآمدی در طول دهه گذشته، افزایش شدید کالری دریافتی در دهک های بالای درآمدی به ویژه در جامعه شهری و ناترازی دریافت کالری در خانوارهای کشور که عوارض بیش خواری و کمبود دریافت مواد مغذی را در پی داشته است. زیادی میزان مصرف نوشابه و نمک در کل کشور و همچنین زیادی مصرف هله هوله، کنسرو، غذای حاضری و فست فود در شهرهای بزرگ، کمی میزان مصرف ماهی و سبزی و میوه تازه همگی در روند افزایشی اضافه وزن و چاقی افراد جامعه و بیماری های غیرواگیر متعاقب آن به ویژه سکته های قلبی و مغزی، فشارخون، دیابت و سراطان ها مؤثرند.

پیام چهارم)در مطالعه تعیین سبد غذایی مطلوب در سال 1391 الگوی مصرف مواد غذایی نشان داده است که مصرف شیر و مواد لبنی، سبزی و میوه کمتر و مصرف قند، چربی و روغن زیادتر از میزان های توصیه شده در سبد غذایی مطلوب بوده است. با اینکه اولین مطالعه ملی در زمینه سواد تغذیه ای مردم کشور در سال 1390 انجام شده است و مبنای مقایسه ای وجود ندارد اما وضعیت توصیف شده در این مطالعه نشان می دهد که میزان سواد تغذیه ای مردم با جایگاه مطلوب فاصله زیادی دارد.

پیام پنجم) چشم انداز سند تدوین شده این است که «سازمان های اصلی مسئول در امنیت تغذیه و غذای کشور تا پایان سال 1399 توانسته اند با نهادینه سازی همکاری های بین بخشی و مشارکت مردم، ضمن بهبود دسترسی فیزیکی و اقتصادی عادلانه به غذا، نشانگرهای کم خوری، پرخوری، بدخوری و پیامدهای آن را (در حد پیش بینی در این برنامه) بهبود دهند و ضمن قرار دادن همه استان های کشور در وضعیت مطلوب امنیت تغذیه و غذا، رتبه کشور را در منطقه ارتقأ دهند.

پیام ششم) برای دستیابی به چشم انداز مذکور اهداف راهبردی در دو مقطع 1394 و 1399 تعیین شده است و در مجموع دستگاه  های متولی اصلی شامل وزارت بهدشت، درمان و آموزش پزشکی، وزات جهاد کشاورزی (و سازمان زیر مجموعه)، وزارت صنعت معدن و تجارت و سازمان ملی استاندارد می بایست 20 برنامه هماهنگ را طراحی و اجرا نمایند.

پیام هفتم )به منظور ضمانت استقرار سند، تصویب و ابلاغ وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، شواری عالی سلامت و امنیت غذایی کشور، تشکیل کارگروه تخصصی تغذیه و امنیت غذایی ذیل شورای عالی برای پایش عملیات سند، انعقاد تفاهم نامه کلی و سالانه بین بخشی (دستگاه های اصلی، رسانه، نمایندگان مردم و نماینده بخش خصوصی) تشویق بخش های برتر و همچنین انعقاد تفاهم نامه عملیاتی سالانه با دانشگاه های علوم پزشکی پیش بینی شده است.

مقدمه

1) چرا سند تغذیه و امنیت غذایی باید تدوین شود؟

تغذیه مناسب برای سلامتی بهینه ضروری است. سیاست ها و برنامه های دولت که با هدف توسعه سلامت تدوین می شوند لازم است دربرگیرنده تدارک غذای سلام، مناسب و به لحاظ اقتصادی و اجتماعی برای سرپرست و آحاد خانوار قابل تأمین و قابل دسترسی باشد. بیماری های مرتبط با تغذیه را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

1- بیماری هایی که در اثر تغذیه ناکافی ایجاد می شوند نظیر کمبود ریز مغذی ها

2- بیماری هایی که در نتیجه تغذیه بیش از حد ایجاد می شوند نظیر بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، چاقی، دیابت، سنگ های صفراوی، پوسیدگی دندان و بعضی بیماری های گوارشی

امنیت غذایی و امنیت تغذیه ای دو واژه متفاوت و مکمل است که از عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت محسوب می شوند. ناامنی غذایی و تغذیه ای علاوه بر تأثیر بر جسم تبعات اجتماعی و روانی نیز دارد. به طور سنتی تغذیه با مسایلی نظیر وجود کمبود مواد مغذی شامل انرژی، پروتئین، ویتامین ها  مواد معدنی ارتباط دارد. غذا مصداق عینی موضوع راهبردی است که تحت تأثیر هر شش عامل بیرونی شامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فن آوری، بین المللی و اکوسیستم می باشد.به همین دلیل امروزه بر نقش همکاری های بین بخشی در برنامه های ارتقای تغدهی و امنیت غذیی تأکید می شود به عبارت دیگر روش های رایج برنامه ریزی بخشی، جوابگوی معضلات به هم تنیده تغذیه و غذا نیست.

از طرفی، گذار تغذیه ای در ایران در زمینه تغییر سریع دموگرافیک، شهرنشینی و توسعه اجتماعی در عدم حضور رشد اقتصادی پایدار و قابل توجه در حال اتفاق افتادن است. الگوی مصرف غذا و کیفیتی رژیم بسیار وابسته به درآمد است لیکن انتخاب های رژیمی به ویژه در گروه های پردرآمد تحت تأثیر نیروهای اقتصادی هستند.توسعه سواد تغذیه ای در جمعیت به عنوان اولویتی که نه فقط برای کنترل سوء تغذیه بلکه برای پیشگیری از همه گیری بیماری های مزمن مرتبط با چاقی ضروری است.

کلنر (Klenner- 2011) در کتاب خود به طور جامع تعریف، علل و عوامل، آثار مثبت و منفی، سطح بندی، مکانیسم اندازه گیری و ارزیابی و شاخص های ارزیابی امنیت غذایی و تغذیه را مورد بررسی قرار می دهد از جمله اینکه به پاره ای از هشدارها می پردازد: (13)

￭ گرسنگی و عواقب آن سالانه سبب مرگ بیش از 40 میلیون نفر در دنیا می شود. که 13 میلیون نفر آن ها را اطفال تشکیل می دهند.

￭بیش از 40 درصد مردم دنیا از کمبود ریزمغذی ها رنج می برند. که به گرسنگی پنهان معروف است (2 میلیارد نفر کمبود آهن، 106 میلیارد نفر کمبود ید و 230 میلیون نفر کمبود ویتامین آ)

￭90 درصد مردم گرسنه دنیا از ناامنی غذا و تغذیه رنج می رند. که علت عمده آن به جهت نواقص ساختاری (و مدیریتی) در کشورهایشان می باشد نه به جهت حوادث جوی یا مداخلات انسان ساخت.

￭ ناامنی مزمن غذا و تغذیه باعث می شود تا فقرا نتوانند از رشد فیزیکی و هوشی مناسب و به تبع آن توان تولید اقتصادی برخوردار گردند.

￭ هرگونه آسیب یا فقر غذایی و تغذیه ای در دوران کودکی تا پایان عمر آثار نامطلوب خود را به جا می گذارد.

خلاصه یافته ها در دو سطح خانوار و کارکنان بهداشتی در سال 1390 توسط وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی تهران به شرح زیر است

در سطح خانوارها

￭ تنها 42% از افراد، میوه ها را به عنوان گروه های اصلی غذایی می شناسند.

￭تنها 10% و 19% ا افراد از نقش میوه ها و سبزی ها در دریافت فیبر غذایی، آگاهی دارند.

￭ فقط 16% افراد نقش میوه ها و 22% آن ها از نقش سبزی ها در دریافت املاح آگاهی دارند.

￭ فقط 20% افراد از نقش «شیر و لبنیات» و 30% آن ها از نقش «تخم مرغ» به عنوان منبع پروتئین آگاهی دارند.

￭ تنها 40% از افراد سویا را به عنوان منبع تأمین پروتئین می شناسند.

￭ تنها 34% از افراد «روغن حیوانی» را به عنوان مضرترین روغن خوراکی برای سلامتی می دانند.

￭ آگاهی خانوارها در مورد منابع تأمین «روی» بسیار اندک می باشد (کمتر از 20%)

￭تنها 42% از خانوارها «استفاده از نمک ید دار» را به عنوان بهترین راه پیشگیری از گواتر می دانند.

￭ تنها 12% از خانوارها، به «مفهوم فیبر غذایی» آگاهی دارندو کمتر از 25% از نقش آن در «پیشگیری از بیماری های غیرواگیر مثل سرطان، چاقی و اضافه وزن» اطلاع دارند.

￭ به ترتیب 18% و 11% از خانوارها از تأثیر «نوشابه های گازدار» بر «بی اشتهایی و سوء تغذیه» و «از بین رفتن مینای دندان» آگاه هستند.

￭ آگاهی خانوارها از تأثیرات «مصرف بیش از حد غذاهای آماده و سریع (فست فود)» در ابتلا به بیماری غیرواگیر مثل بیماری قلبی- عروقی، سرطان و بیماری های کبدی کمتر از 20% و در مورد چاقی و اضافه وزن 32% می باشد.

￭ تنها 68% از خانوارها از مفید بودن نور مستقیم آفتاب برای کودکان اطلاع دارند.

￭64% از خانوارها از تفاوت ارزش تغذیه ای نان سبوس دار و سفید آگاهی دارند.

￭ تنها 60% خانواره از مضر بودن مصرف نوشابه های گازدار آگاهی دارند.

￭ 38% از خانوارها از لبنیات محلی تغذیه می کنند.

￭ تنها 26% از خانوارها به صورت روزانه میوه و سبزی تازه و 26% از آن ها به صورت روزانه از شیر، ماست یا پنیر استفاده میکنند

￭31% از خانوارها برای پخت و پز از روغن نباتی جامد استفاده می کنند

￭ تنها 55% از خانوارها برای سرخ کردن از روغن مخصوص سرخ کردن استفاده می کنند

￭تنها 5% از خانوارها برای شستشوی سبزی خوردن تمام مراحل 4 گانه (شستشو با آب، انگل زدایی با مایع ظرفشویی، ضدعفونی با پرکلرین، شستشو مجدد با آب) را انجام می دهند

￭ 79% از خانم های بالای 50 سال از قرص کلسیم-د به طور نامرتب و گاهگاه استفاده می کنند و یا اصلا استفاده نمی کنند.

￭ 45% خانم های باردار از قرص های آهن هیچگاه و یا به طور نامرتب و گاهگاه استفاده می کنند.

￭ 3% کودکان 6 ماهه تا دو ساله از مکمل آهن هیچگاه و یا به طور نامرتب و گاهگاه استفاده می کنند.

￭تنها 35% از خانوارها از نحوه ی نگهداری صحیح نمک یددار اگاهی دارند

￭ 77% از خانوارها همیشه و یا گهگاهی بر سر سفره نمکدان دارند (مصرف نمکدان سر سفره)

￭ 62% از خانوارها نحوه ی دریافت آموزش تغذیه صحیح را از صدا و سیما و جراید و مطبوعات اعلام کرده اند￭56% از خانوارها موضوع ارجح جهت دریافت آموزش های تغذیه را «روش صحیح پخت و نگهداری غذاها» و «اصول و روش های صحیح تغذیه» عنوان کرده اند

مداخلات تغذیه در شهرستان در سال 1393

1-تامین سبد غذایی مناسب برای 160 کودک دچار سوءتغذیه با همکاری کمیته امداد

2-تامین یک وعده غذای گرم جهت کودکان 7 روستا مهد منطقه میمه و پایش رشد کودکان با همکاری سازمان بهزیستی

3-تامین سبد غذایی جهت مادران باردار باهمکاری بنیاد علوی

4-تامین مکمل آهن –ویتامن دی-مولتی ویتامین-اسید فولیک-کلسیم جهت کودکان –زنان باردار –نوجوانان-سالمندان-میانسالان شهرستان

آموزش تغذیه سالم بصورت فردی و گروهی جهت 50000 نفر از جمعیت شهرستان