انواع مواد دخانی و زمينه های گرایش به مصرف آن

به گزارش پایگاه خبری“شاهین نا، در تقویم سازمان جهانی بهداشت روز 31 ماه می میلادی به نام روز جهانی بدون دخانیات نامگذاری گردیده است، وزارت بهداشت نیز امسال این روز را با تاکید بر مضرات ناشی از استعمال دخانیات برای سلامت بدن با عنوان زندگی بدون دخانیات، حقی برای همه نامگذاری کرده است.

به همین مناسبت در این مبحث با انواع مواد دخانی و زمينه های گرایش افراد به آن آشنا می شویم.

مواد دخاني فقط منحصر به سيگار نيست و هر ماده یا فرآورده اي که تمام یا بخشي از ماده خام تشكيل دهنده آن، گياه توتون یا تنباکو یا مشتقات آن باشد، جزو دخانيات محسوب شده و خطرات مصرف سيگار را در پی دارد. بنابراین پيپ یا قليان یا انفيه ویا مانند آنها نيز جزو مواد دخاني محسوب مي شوند.

برخی از مهمترین مواردی که نوجوانان و جوانان، بخصوص زنان و دختران جوان، را به سمت مصرف مواد دخاني سوق مي دهد و جزیي از ترفندهاي صنایع دخاني براي جذب مصرف کننده بيشتر است، شامل موارد زیر است:

احساس جذاب شدن، مورد توجه بودن، مستقل شدن، بزرگ شدن، اجتماعي شدن، پذیرفته شدن توسط همسالان )فشار همسالان(، الگو گرفتن از هنرپيشه ها، باورهای غلط )مثل اینكه سيگار کشيدن موجب رفع عصبانيت، رفع خستگي، رفع دلشوره و اضطراب، تقویت ذهن و هضم غذا می شود(، ساد ه انگاري در مورد مصرف قليان به عنوان یک ماده دخاني کم خطرتر از سيگار.

بسته اطلاعاتی سیگار، خانواده و جامعه

متاسفانه موارد زیر نيز به این افزایش مصرف، دامن مي زند؛

1- عرضه روزافزون و شایع مواد دخاني )قليان( در اماکن تفریحي و رستوران ها و قهوه خانه ها

2-  تبليغات فریبنده در مورد قليان و تنباکوهاي ميو هاي و معطر

3-  تغيير مصرف قليان از فرم سنتی در سنين بالا به فرم مدرن )ميوه ای و…( در سنين پایينتر و استفاده از آن به عنوان یک وسيله تفریحی

4- در دسترس بودن و ارزان بودن انواع مواد دخاني

5- مصرف سيگار و دیگر مواد دخاني توسط سایر افراد خانواده

6- وجود تنش ها و ناهنجاري هاي خانوادگي در خانواده هاي بي ثبات و فقدان حمایتهاي خانوادگي

7- کاهش قبح مصرف دخانيات

8- نداشتن “مهارت هاي زندگي ” لازم براي مقابله با استرس ها و ناملایمات زندگي؛ از جمله مهارت”نه” گفتن

9- وضعيت اقتصادي و معيشتي نامناسب

10- نداشتن اعتماد به نفس کافی

این ها همه و همه دست به دست هم داده و منجر به بروز پدیده جدید تهدیدکننده سلامتی کشور به صورت افزایش شيوع مصرف قليان در بين زنان و مردان، نوجوانان و جوانان، به عنوان یک تفریح و تفنن شده است. این در حالی است که در بسياری از موارد، انتخاب مكان عرضه مواد دخانی توسط خانواده صورت گرفته و زمينه ساز ورود نوجوانان و جوانان به اعتياد مواد دخانی خواهد بود. به راستی، چند درصد از خانواده هایی که شاهد تفریح آنها با مصرف قليان هستيم از این واقعيت آگاهند  که هر وعده مصرف قليان به طور متوسط معادل کشيدن 70 تا 100 نخ سيگار است و یا یک ساعت در معرض دود قليان دیگران بودن، معادل مصرف 6 تا 8 نخ سيگار است؟

 نقش خانواده ها در پیشگیری از مصرف دخانیات؛

همانطور که گفته شد زمينه سازی بسياری از رفتارهای غير بهداشتی از سنين پایين و متاثر از فرهنگ خانواده شكل می گيرد. خانواده با انتخاب تفریحات مناسب و الگوهای رفتاری سالم میتواند آینده سالم فرزندان خود را تضمين کند؛ برای این منظور باید:

– براي حفاظت خود، خانواده و همه عزیزانمان، منزل و وسيله نقليه خود را عاري از دخانيات کنيم.

– از مردم بخواهيم که در اطراف ما و عزیزانمان، سيگار و هيچ گونه مواد دخاني )اعم از پيپ، قليان و …( مصرف نكنند.

– از عدم مصرف هر گونه مواد دخاني در مهد کودک و یا مدرسه و یا محل نگهداري فرزندانمان مطمئن شویم.

– رستوران ها، مكان هاي تفریحي و اماکن عمومي ای را انتخاب کنيم که عاري از دخانيات باشند.

– اگر با فرد سيگاري زندگي مي کنيم که مایل به ترک آن نيست، از او بخواهيم که خارج از فضاي منزل سيگار مصرف کند. هر چند این کار، مشكل مواجهه با دود تحميلي را از بين نميبرد ولي خطر را به ميزان زیادي کاهش ميدهد.

– فردا برای ترک سيگار دیر است! همين امروز با مراجعه به کلينيک های مشاوره ترک دخانيات، خود و خانواده مان را از عوارض مرگبار دخانيات حفظ کنيم.

– خدمات ترک سيگار توسط دانشگاه های علوم پزشكی در سراسر کشور ارائه می شوند. نشانی مرکز مشاوره ترک دخانيات را از نزدیکترین مرکز بهداشتی درمانی محل سكونت خود بپرسيد.

– الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشيد و هرگز بر خلاف گفته خود عمل نكنيد.

– به صحبت های فرزندانتان خوب گوش کنيد. با لبخند، تكان دادن سر و استفاده از جملات مثبت نظير «چقدر جالب « ،» من این را نمیدانستم » و… آنها را به گفتن بيشتر تشویق کنيد.

– از قبل، خود را برای پاسخگویی به سؤالات کنجكاوانة فرزندانتان آماده کنيد.

– ممكن است روزی از شما بپرسند که آیا تاکنون سيگار مصرف کرد ه اید؟ این فرصت خوبی است که علت عدم مصرف خود را به زبان فرزندتان به آنها منتقل کنيد یا اگر احياناً قبلاً مصرف کرده اید، علت گرایش خود را به سيگار و سپس کنار گذاشتن آن را به ایشان بگویيد و اینكه حالا چرا می خواهيد ایشان اشتباه شما را تكرار نكنند. به یاد داشته باشيد که نباید مسائل را بيش از اندازه تشریح کنيد تا مبادا کنجكاوی آنها برانگيخته شود.

– با تقویت قدرت اعتماد به نفس، تصميم گيری و از بين بردن افسردگی و کمرویی فرزندان، آنها را در برابر شرایط آسيب زا مقاوم سازید.

– قوانين مناسب و سازندة مشخصی را در خانواده وضع و نظم لازم را برقرارکنيد و برای سرپيچی از آن، تنبيهات مناسبی در نظر بگيرید و قاطعانه آنها را اجرا نمایيد.

– سعی کنيد در ساعات غذا خوردن، همة اعضای خانواده را دور هم جمع کنيد.

– فرزندان خود را قبل از رسيدن به سنين بحرانی، نسبت به مضرات و عواقب ویرانگر مصرف سيگار، آگاه کنيد.

– از چگونگی دوستیابی و معاشرت فرزندان خود با دیگران آگاه باشيد. با والدین دوستانشان ارتباط برقرار کنيد. در صورتی که به منزل دوستشان رفتند، حتماً از حضور والدین ایشان در منزل مطمئن شوید و به حضور سایر اعضای خانواده اکتفا نكنيد.

– به نحوة خرج کردن پول توسط فرزندانتان اهميت بدهيد.

– برای اوقات فراغت آنان برنامه ریزی کنيد. همواره آنان را به مطالعه، ورزش و تفریحات سالم ترغيب نمایيد و زمينة این امور را برایشان فراهم کنيد.

– آنان را به رعایت اصول مذهبی و انجام فرائض دینی تشویق کنيد.

– اگر می خواهيد مانع پویایی و رشد جسم و روان فرزندانتان نشوید، از انتقاد غيرسازنده، تمسخر و شرمنده کردن آنان مخصوصاً در مقابل دیگران جداً بپرهيزید.

– فرزندانتان را به خاطر رفتارهای مثبت آنان تشویق کنيد.

– در موقعيت های بحرانی، فشارها و تنش های روحی، راهنما و همراه فرزندان خود باشيد.

– مسئوليت و تكليفی به فرزندان خود بدهيد که با توان آنان متناسب باشد.

– همواره در نظر داشته باشيد که خانواده ها در زمينة پيشگيری از استعمال دخانيات، نقش بسيار مؤثری بر عهده دارند.

– به منظور پيشگيري از سيگاري شدن فرزندان، قدرت “نه” گفتن را در آنان تقویت کنيد.

تهیه و تنظیم: روشنک شریف زاده شبکه بهداشت و درمان شهرستان شاهین شهر و میمه