«جود» و «بخشش» ویژگی بارز فرزند آفتاب؛
بخشنده ثروتمند
بعد از شهادت امام‌رضا(ع)، درباره حضرت‌جواد(ع) به‌عنوان امام مسلمانان اختلاف‌نظر شد که آیا با ٩سال سن می‌توانند جامعه را هدایت کنند؟ همین موضوع موجب شد تا با پاسخ‌هایی از روی علم امامت، اطمینان و اعتماد در میان مردم ایجاد شود که بزرگی و عظمت علمی ایشان آشکار شود.
به گزارش پایگاه خبری”شاهین نا” به نقل از صاحب نیوز/ به جرئت می‌توان گفت یکی از پایه‌های اصلی لذت‌بردن و موفقیت در زندگی« بخشندگی» است. این در‌حالی است که در کنار قرآن و احادیث روایت‌شده از ائمه‌اطهار(ع)، بررسی‌های علمی نیز ثابت کرده است وقتی کار خیری انجام می‌دهید، ناحیه‌ای در مغز که مربوط به لذت‌بردن است، فعال می‌شود.
در این روزها که بیشتر افراد دچار روزمرگی شده‌اند، هستند کسانی که بخشندگی و خیرخواهی را در ردیف اول امور روزانه خود قرار داده‌اند. این افراد کمک‌کردن به دیگران را هیچ‌گاه هدر‌رفتن وقت خود تلقی نمی‌کنند و احساس خوشبختی بیشتری نسبت به دیگر افراد دارند. همان‌گونه که یکی از دیدگاه‌هایی که دین مبین اسلام به آن تاکید می‌ورزد، رسیدگی و توجه به اطرافیان و کمک به افرادی است که در اموری دچار مشکل شده‌اند. این حسن توجه روحیه تعاون و همکاری در عرصه اجتماعی را توسعه می‌بخشد و راهی برای رشد و کمال انسانی است.
بی‌تردید، همان‌گونه که می‌دانید، خدمت به مردم و رفع نیازهای آنان سرلوحه زندگی اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) بوده و اسلام پیروان خود را به داشتن چنین اخلاق حسنه‌ای ترغیب کرده است و آن را فضیلت و نعمتی برای خوبان درگاه الهی بر‌می‌شمارد.
ولادت تنها فرزند امام‌رضا(ع) که به‌خاطر ویژگی بخشش و جود فراوان، ملقب به «جواد» است، فرصتی شد تا پای صحبت‌های حجت‌الاسلام محمد اسفندیاری بنشینیم.
این کارشناس و پژوهشگر حوزوی معتقد است: «هر‌چند اهل‌بیت(ع) در تمام زمینه‌ها یک نور واحدند؛ اما بی‌تردید وقتی سخن از «جود» می‌شود، نام امام نهم به ذهن انسان می‌رسد، زیرا ایشان به‌معنای حقیقی بخششی تمام، کمال، مستمر، دائمی و همیشگی داشته‌اند. انسان جوانمردی که بدون هیچ چشم‌داشتی و تنها برای رضای خدا می‌بخشیدند.»
وی می‌افزاید: امامان معصوم(ع) الگوهای رفتاری همیشگی و جاودانه‌ای هستند که با تأسی به آنان و پیروی از سبک زندگی‌شان می‌توانیم مسیر بندگی، رشد و کمال را به‌خوبی طی کنیم. در این میان ویژگی بخشش امام نهم نمونه‌ای است که برای دوستداران و شیعیان آن حضرت مثال‌زدنی است. در این بین پای حساب و کتاب خودمان وسط است. اینکه به چه میزان و اندازه با این ویژگی عجین و همراه هستیم و در این زمینه چه چیزی برای عرضه به خدا و اهل‌بیت(ع) داریم. بی‌شک یکی از علامت‌های عشق و دوست‌داشتن، هم‌رنگ‌شدن با اوست.
حجت‌الاسلام اسفندیاری با اشاره به اینکه امام‌صادق(ع) می‌فرمایند: «سخاوتمند کریم کسی است که مال خود را در امور حق و شایسته به مصرف برساند»، می‌گوید: امام‌جواد(ع)، بخشش و کمک به دیگران را یکی از کارهایی می‌دانند که در‌واقع شکر نعمت خداست و در این‌باره می‌فرمایند: «خداوند بندگانی دارد که نعمت‌هایش را به آنان اختصاص داده و مقرر کرده است، از آن بذل و بخشش کرده و اگر خودداری کنند، از آنان می‌گیرد و به دیگران منتقل میکند»؛ بنابراین، خدا به انسان نعمتی هدفمند می‌دهد و به همین دلیل باید مال و مقام را برای خدمت به مردم به کار برد؛ زیرا اگر فردی به این وظیفه عمل نکند، نعمت الهی را از دست خواهد داد.
این کارشناس مسائل دینی با بیان اینکه عاشق واقعی، سیره رفتاری و گفتاری خود را با معشوقش یکی می‌داند یا سعی بر یکسان‌سازی دارد، می‌افزاید: می‌بایست با الگوگیری از معصومان(ع) درس زندگی را آموخت و نسبت به رفتارهایی که در میان خانواده و اجتماع تاثیرگذار است و حتی زندگی فردی ما را بهبود می‌بخشد، دقت لازم را داشت. این در‌حالی است که بهترین الگو برای رشد و کمال انسان، آموزه‌های قرآن و سبک زندگی اهل‌بیت(ع) است.
این پژوهشگر خاطر‌نشان میکند: یادمان باشد که هرچه برای خود می‌پسندی، برای دیگران هم بپسند؛ یعنی اگر از یک رفتار ناراحت می‌شویم، آن را برای دیگران تکرار نکنیم یا به‌طور مثال اگر می‌خواهیم بخششی داشته باشیم، سخاوتمندانه و توام با کمال میل و رغبت باشد.
ببخش تا ثروتمند شوی
قرآن کریم در آیه٢۶١ سوره بقره می‌فرماید: «مَثَل [صدقاتِ] کسانى که اموالِ خود را در راه خدا انفاق میکنند، همانند دانه‌‌اى است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه‌اى صد‌دانه باشد و خداوند براى هر کس که بخواهد [آن را] چند‌برابر میکند و خداوند گشایشگر داناست.»
وی در تفسیر این آیه اذعان می‌دارد: خداوند متعال هر کار نیک و خیری که انسان انجام دهد، چند‌برابر جبران میکند.
حجت‌الاسلام اسفندیاری با اشاره به روایتی از امام‌صادق(ع) که می‌فرمایند: «خداوند بندگان را به چیزى سختتر از بذل و بخشش مال نیازموده است»، می‌گوید: بعضی افراد در لحظه امتحان و بخشیدن مقداری از مال و دارایی خود شکست می‌خورند؛ در‌حالی‌که اگر معتقد بودند که هرچه دارند از آنِ خداست و او ناظر بر این کار خیر است، هیچ‌گاه دچار تزلزل نمی‌شدند و در این آزمون پیروز می‌شدند.
در روایت دیگری از امام‌رضا(ع) این‌چنین نقل شده است که آن امام بزرگوار با بینش الهی خود که سخاوت و بخشش را سبب سود فراوان معنوی می‌دانستند، در روز عرفه تمام ثروت خویش را بین فقیران تقسیم می‌کردند. شخص بخیلی با بینش مادی و تنگ‌نظرانه خود بر کار امام(ع) خرده گرفت و عرض کرد: شما دچار ورشکستگی و زیان شدید! اما آن حضرت پاسخ دادند: «هرگز چنین نیست، من به سودی سرشار رسیدم؛ هیچ‌گاه کار با اجر و کرامت را خسران‌زا مپندار».
بزرگ‌شدن در گرو بخشیدن
به‌گفته این پژوهشگر مسائل دینی، بخشیدن در هر زمینه‌ای می‌تواند اتفاق بیفتد. همان‌طور که یک انسان از اموال خود به دیگری کمک میکند و قسمتی از سرمایه‌اش را در راه خیر می‌بخشد، نوع دیگری از بخشش هست که فرد در‌مقابل اشتباه دیگران، با نرم‌خویی و سخاوت از خطای آنان می‌گذرد.
حجت‌الاسلام اسفندیاری با اشاره به اینکه انسان برای هر کاری که انجام می‌دهد، هدفی را دنبال میکند، می‌گوید: وقتی یک دانش‌آموز برای شب امتحان درس می‌خواند، قصد دارد نمره قبولی بگیرد یا مقصود یک باغبان در رسیدگی به باغچه پرورش گل‌های معطر است. جود و سخاوت نیز به‌عنوان درختی است که در آزادگی و وارستگی انسان ریشه دارد و رشد میکند.
وی اضافه میکند: وقتی این درخت سخاوتمندانه از میوه‌های خود به دیگران ببخشد، بی‌شک با اهدای بخشی از مادیات به ریشه، به معنویتش می‌افزاید و در‌واقع سرمایه‌ای معنوی را از آنِ خود میکند.
قیمتی خدایی
اسفندیاری خاطر‌نشان میکند: بر‌اساس دیدگاه عینیت، عمل و پاداش هر کار خوب یا بدی سود و زیانی را در‌بر‌خواهد داشت. اگر انسان برای خدا کار مثبتی انجام دهد، بدون تردید بی‌پاداش نخواهد ماند؛ به‌ویژه از سرمایه‌ای که برای رفع نیاز افراد هزینه میکند. در همین زمینه پیامبر(ص) انسان سخاوتمند را به خدا، مردم و بهشت نزدیک می‌دانند و می‌فرمایند: «آن‌گاه که خداوند بهشت را آفرید، بهشت سوال کرد: پروردگارا چرا مرا آفریدی؟ پاسخ شنید: برای افراد سخاوتمند؛ بهشت گفت: راضی شدم.»
این کارشناس و محقق مسائل دین با اشاره به اینکه آموزه‌های دین بارها به ما آموخته‌اند که ارزش بخشش به مقدار آن نیست، بلکه به نیت افراد و کیفیت و چگونگی آن بستگی دارد، تصریح میکند: نکته دیگر این است که باید در جود و بخشش خود سنجیده عمل کرده و با شناخت مقدار و میزان نیاز فرد و خرج‌کردن آن در جای خود، از اسراف پرهیز کرد.
فقط بی‌منت
وی ادامه می‌دهد: تاکید فراوان شده است که اگر می‌بخشیم، منتی نگذاریم و تنها برای خدا انفاق کنیم؛ زیرا خداوند در آیه٢۶٣ سوره بقره می‌فرماید: «گفتارى پسندیده [در برابر نیازمندان] و گذشت [از اصرار و تندىِ آنان] بهتر از صدقهاى است که آزارى به‌دنبال آن باشد و خداوند بی‌نیاز بردبار است.»
سعی کنیم هر کاری که انجام می‌دهیم، برای رضای خدا باشد؛ بدون بوق و کَرنا. بدانیم که نتیجه بخشش و سخاوتمندی رسیدن به کمال خواهد بود که از هر سرمایه‌ای والاتر است.
جود، محبت‌آور است
این محقق با بیان این مطلب که اگر قرار است با داشتن صفت بخشش راه کمال طی شود، چه بهتر که این امر با خوش‌رویی، لبخند و بزرگ‌منشی همراه باشد تا کمال انسانی را در کنار سخاوت چندین برابر شود، می‌افزاید: در همین زمینه حضرت‌علی(ع) می‌فرمایند: «سخاوت موجب جلب محبت افراد می‌شود و اخلاق انسان‌ها را می‌آراید و زینت می‌دهد».
وی در تفسیر این روایت خطاب به پدر خانواده می‌گوید: مرد خانه باید متوجه باشد که می‌تواند با این ویژگی محبوب دل‌ها شود، همان‌طور که امیرمومنان(ع) می‌فرمایند: «سخاوت مرد، او را محبوب مخالفان میکند و بخل، او را مورد خشم فرزندانش قرار می‌دهد.»
گفتنی است، ویژگی مذکور در وجود امام‌جواد(ع) با‌وجود همه فشارها و سختی‌های دستگاه حاکم موج می‌زد و همین امر محبوبیتشان را در میان مردم رقم می‌زد.
عالمی چون امام نهم(ع)
حالا‌که از جود و بخشش به‌عنوان بارزترین ویژگی‌های امام‌نهم(ع) نام بردیم، خالی از لطف است که به اهمیت علم که یکی دیگر از صفت‌های برجسته امام‌جواد(ع) است، بی‌توجه باشیم.
حجت‌الاسلام اسفندیاری در این زمینه اذعان می‌دارد: به‌جرئت می‌توان گفت هیچ‌یک از افراد عالم در زمان ایشان نمی‌توانستند با این امام برابری کنند. بعد از شهادت امام‌رضا(ع)، درباره حضرت‌جواد(ع) به‌عنوان امام مسلمانان اختلاف‌نظر شد که آیا با سن ٩سال می‌توانند جامعه را هدایت کنند؟ همین موضوع موجب شد تا با پاسخ‌هایی از روی علم امامت، اطمینان و اعتماد در میان مردم ایجاد شود که بزرگی و عظمت علمی ایشان برای همگان آشکار شود.
این پژوهشگر دینی با اشاره به اهمیت علم و دانش در نگاه امامان معصوم(ع)، می‌گوید: امام‌جواد(ع) در این‌باره می‌فرمایند: «بر شما باد کسب دانش! چرا که برای همه لازم است و سخن از علم و بررسی آن امری مطلوب(و دوست‌داشتنی) است. برادران (دینی) را به هم پیوند می‌دهد و نشانه (شخصیت والا و) جوانمردی، تحفه مناسبی برای مجالس، دوست و همراه در سفر و مونس غربت و تنهایی است.»
وی در واپسین لحظات این گفتگو با بیان اینکه طبق آموزه‌های دین، علم و دانش، انسان را به‌سوی کمال سوق می‌دهد، یادآور شد:، چهار عامل را موجب دستیابی انسان به اعمال (صالح و نیک) دانسته‌اند که شامل سلامتی، توانگری، دانش و توفیق(از‌سوی خدا) است. توصیه می‌شود که برای رسیدن به آرزوهای مثبت خود، دانش‌افزایی را سرلوحه کار خود قرار دهید.