دیابت را بشناسیم/ از علائم تا پیشگیری و درمان دیابت

به گزارش شاهین پرس؛ امروزه دیابت یکی از شایع ترین بیماری ها در جهان شناخته می شود که نیمی از جمعیت جهان به آن مبتلا هستند. بیماری دیابت به علت عدم ترشح کافی انسولین که یکی از مهم ترین هورمون های بدن است موجب می شود میزان قند خون از حد طبیعی خارج شود. انسولین همچنین وظیفه دارد مواد غذایی قندی و نشاسته و… را در بدن به انرژی تبدیل کند.

هرچند تاکنون علت بروز بیماری دیابت کشف نشده است ولی گمان می رود که زمینه مساعد ژنتیکی و عوامل محیطی همچون چاقی و بی تحرکی در ابتلا به این بیماری نقش موثری داشته باشد.

دیابت با ایجاد مشکلات و اختلالاتی از قبیل بیماری قلبی عروقی، حمله قلبی، آسیب به اعصاب و قانقاریا می تواند زندگی فرد را به خطر اندازد. بنابراین برای داشتن زندگی بهتر و سالم تر، باید از بدن خود خوب مراقبت و برای پیشگیری از این بیماری مهلک میزان متعادل قند خون را حفظ کنیم.

دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک، تخریب سلول‌های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو، مقاوت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند.

دیابت نوع 1 چیست؟

همانطور که گفته شد، این نوع دیابت زمانی پدیدار می شود که پانکراس دیگر توانایی تولید انسولین را ندارد، این هورمون ضروری به قند خون (گلوکز) اجازه می دهد وارد سلول ها شود تا سلول ها از آن برای دریافت انرژی استفاده کنند. با اینکه دیابت نوع 1 ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد اما بیشترین موارد تشخیص آن در نخستین دوره های رشد تا اواخر 30 سالگی تخمین زده شده است.

تشخیص دیابت نوع 1 به چه شکل است؟

اگر کودکی دارید که تشخیص داده شده به دیابت نوع 1 مبتلا است، تنها نیستید. والدین زیادی بوده اند که با چنین خبری روبرو شده اند. باید به خاطر فرزندتان قوی باشید. مسلما از خود می پرسید حالا باید چکار کنم؟ گام بعدی چیست؟
خیلی وحشتناک است که ببینی فرزندت چنین ناراحتی و دردی دارد. بعضی اوقات دیابت نوع یک بدون هیچ نشانه ای پدیدار می شود و شاید والدین، خود را به خاطر چنین اتفاقی ملامت کنند در حالی که واقعا کاری از دستشان بر نمی آمده است. با این حال دانستن نشانه های بیماری دیابت نوع 1 برای کنترلش ضروری است. علائم ابتلای یک کودک به دیابت نوع 1 این موارد هستند:

نشانه های خطر دیابت نوع 1 در کودکان:

تشنگی بیش از اندازه: همینطور که بدن سعی می کند سطح کافی مایعات را حفظ کند، کودک برای پیشگیری از کم آب شدن بدن به شدت تشنه می شود.

تکرّر ادرار: وقتی سطح گلوکز شروع به بالا رفتن می کند، کلیه تلاش می کند با تکرّر و بالا بردن حجم ادرار، گلوکز اضافی را دفع کند. یک کودک شاید مجبور شود مرتب ادرار کند، گاهی هر یک ساعت یکبار. شاید متوجه شوید که کودک، جای خود را خیس می کند در حالی که قبلا چنین اتفاقی نیفتاده است. کلیه ها در طول شب نیز برای از بین بردن گلوکز اضافی در تلاش هستند.

سردرد یا تاری دید: همینطور که سطح قند خون شروع به بالا رفتن می کند و از حد خود خارج می شود، بعضی کودکان سردردهای مکرر یا دوره هایی از تار شدن دید را تجربه می کنند.

افزایش اشتها و گرسنگی: کمبود انسولین باعث می شود گلوکز در خون جمع شود و به سلول ها برای دریافت انرژی منتقل نشود. با وجود غذا خوردن ممکن است فرزندتان باز هم احساس گرسنگی کند و به خوردن ادامه دهد چون سلول ها در تلاشند انرژی مورد نیازشان را برای عملکرد درست دریافت کنند.

خستگی شدید: باز هم به دلیل اینکه سلول ها نمی توانند به مولکول های قند دسترسی پیدا کنند انرژی مورد نیازشان را دریافت نخواهند کرد و فرزندتان احساس خستگی می کند.

کاهش وزن غیرمنتظره: ممکن است بدن برای غذا دادن به سلول های گرسنه خود شروع به شکستن بافت های عضلانی و چربی ها بکند که در نتیجه والدین با کاهش وزن شدید و برنامه ریزی نشده کودکشان مواجه می شوند.

عفونت قارچی واژن در دخترانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده اند: با اینکه دلایل زیادی وجود دارد که یک دختر به چنین عفونتی دچار شود، اما والدین باید بدانند که یکی از نشانه های دیابت نوع 1 می تواند پدید آمدن این عفونت ها باشد.

تغییر خلق و خو و تحریک پذیری: یک تحقیق در سال 2007 نشان داد بدرفتاری در کودکان زمانی که قند خونشان بالا می رود افزایش می یابد. البته والدین گزارش دادند زمانی هم که قند خون کاهش پیدا می کند نیز فرزندشان بداخلاقی می کند.

بعد از اینکه دیابت نوع 1 تشخیص داده شد چه کاری انجام دهیم؟ از آنجا که علاجی برای دیابت نوع 1 وجود ندارد، دریافت روزانه انسولین توسط تزریق یا پمپ، محاسبه کربوهیدرات ها، چک کردن مرتب سطح قند خون، سالم غذا خوردن و حفظ وزن سالم از اجزاء حیاتی مدیریت این بیماری مزمن بلندمدت است. اگر فکر می کنید فرزندتان نشانه هایی از دیابت نوع 1 دارد، لطفا هرچه زودتر او را برای معاینه نزد دکتر ببرید. خوشبختانه این شرایط قابل کنترل است و والدین می توانند با رعایت مواردی که پزشک می گوید فرزندشان را به زندگی عادی باز گردانند. به پزشک خود اعتماد کنید و از سوال پرسیدن نترسید. با معلم فرزند خود صحبت کنید و به او بگویید که هر روز برای بیماریش چه کارهایی باید انجام دهد.

کنترل دیابت با ۱۵ روش

ترک سیگار: اگرچه موقعیت های استرس زا به طور معمول موجب می شوند تا مردم بیشتر سیگار بکشند، اما این کار برای بیماران مبتلا به دیابت، به ویژه دیابت نوع 2، بسیار مضر است. سیگار کشیدن موجب تنگی رگ های خونی می شود که گردش خون خوب به اندام ها را محدود می سازد. افزون بر این، مطالعات صورت گرفته در زمینه سیگار کشیدن نشان داده اند که این کار مقاومت به انسولین را افزایش می دهد و دقیقا مخالف آن چیزی است که برای بیماران مبتلا به دیابت خوب است.

دنبال کردن الگوهای ورزشی: شاید فکر کنید از رژیم ورزشی خوب و پایداری برخوردار هستید، اما یادداشت برداری درباره عادات ورزشی برای چند هفته به شکل گیری یک گزارش و سابقه ملموس برای کمک به ایجاد تغییرات جسمانی در سبک زندگی که به واقع به آن نیاز دارید، منجر خواهد شد.

کنار گذاشتن فست فود: پختن غذا در خانه بهترین انتخاب برای بیماران مبتلا به دیابت است. این بیماران باید خوردن فست فودها یا صرف غذا در رستوران را کنار بگذارند تا بر میزان شکر، نمک، و کالری دریافتی از وعده های غذایی خود نظارت داشته باشند. این مساله برای حفظ قند خون متعادل در این بیماران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. فست فود می تواند حاوی نمک زیادی باشد و مطالعات جدید نشان داده اند که مصرف یک رژیم غذایی با نمک بالا خطر بیماری های قلبی و عروقی را در بیماران مبتلا به دیابت افزایش می دهد. همچنین، فست فود حاوی چربی های اشباع و کالری های پنهان است که به چاقی منجر می شود. درست کردن وعده های غذایی در خانه از نظر اقتصادی و صرفه جویی پول نیز انتخاب بهتری است.

بررسی شرایط بینایی: دیابت می تواند به طور جدی سلامت بینایی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد و نابینایی یکی از جدی‌ترین عوارض جانبی و از جمله شایع‌ترین عوارض جانبی دیابت بلند مدت است. بر همین اساس، بیماران مبتلا به دیابت باید به طور مرتب با مراجعه به چشم پزشک شرایط بینایی خود را زیر نظر داشته باشند که شاید بهترین روش برای پیشگیری از بروز رتینوپاتی (اختلالا شبکیه) باشد، در شرایطی که تاثیر دیابت بر سیستم های محیطی فرد به عنوان شاخصی از این که تا چه اندازه در رسیدگی و مدیریت بیماری موفق عمل کرده است نیز اندازه گیری می شود.

کاهش نوشیدن قهوه: ایجاد تغییر در روال فعالیت های صبحگاهی در نگاه نخست شاید چیز کوچکی به نظر برسد، اما می تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی یک بیمار مبتلا به دیابت داشته باشد. فنجان های قهوه جذاب در کافی شاپ ها اغلب حاوی شکر فراوان هستند که می تواند نوسانات انسولین و گلوکز در بدن را موجب شود. بهتر است با استفاده از یک ماگ مسافرتی قهوه را در خانه درست کرده تا بر میزان شکر مصرفی هنگام آغاز روز کنترل داشته باشید.

فعال باقی بمانید: فعال بودن شاید روشن‌ترین انتخاب سبک زندگی برای بیماران مبتلا به دیابت باشد. دیابت جریان خون به اندام های بدن را کند می کند و یک سبک زندگی کم تحرک و چاقی می تواند شرایط آن را وخیم‌تر سازد. حفظ یک سبک زندگی فعال شما را در فرم بهتری نگه خواهد داشت، سوخت و ساز بدن را بهبود می بخشد، و فرآیندهای جذب انسولین را افزایش می دهد و از این رو، آثار دیابت را کمتر احساس خواهید کرد.

استفاده از یک گام شمار: همانند ردیابی عادات ورزشی برای بررسی و تنظیم آنها به درستی، استفاده از یک گام شمار تصویر روشنی از این که در طول روز چه میزان حرکت می کنید، ارائه می کند. اگر آمار و ارقام شما بسیار پایین است، این کار می تواند انگیزه بیشتری برای پیاده روی، استفاده از پله یا دویدن پس از ساعات کاری را ایجاد کند که همگی به بهبود تصویر کلی سلامت شما کمک می کنند.

مصرف میوه ها وسبزیجات جدید: بدن هر فردی به شیوه ای متفاوت به مواد غذایی مختلف واکنش نشان می دهد و این مساله به طور ویژه درباره میوه ها و سبزیجات که از عناصر غذایی مهم برای بیماران مبتلا به دیابت محسوب می شوند، درست است. پس از مصرف میوه ها و سبزیجات جدید می توانید قند خون خود را بررسی کرده و دریابید بدن چگونه به این انتخاب های غذایی جدید واکنش نشان می دهد. بر همین اساس، شما می توانید یک برنامه غذایی که مفیدتر است و به حفظ پایدار سطوح قند خون کمک می کند را تهیه کنید.

افزایش مصرف فیبر: فیبر بخشی اساسی و ضروری از یک رژیم غذایی دیابتی است. فیبر نامحلول به انجام روان فرآیند های گوارشی و تسهیل جذب مواد مغذی کمک می کند، در شرایطی که فیبر محلول می تواند سطوح کلسترول خون را کاهش داده و مدیریت گلوکز خون را بهبود ببخشد. از این رو، هر دو نوع فیبر باید به رژیم غذایی روزانه افراد مبتلا به دیابت اضافه شوند و مقدار بین 25 تا 40 گرم در روز توصیه شده است. فیبر احساس سیری در فرد ایجاد می کند و از این رو احتمال کمتری دارد تا هوس خوردن تنقلات و میان وعده هایی سرشار از قندهای ناسالم و خطرناک را تجربه کنید.

آدامس جویدن: آدامس جویدن دهان شما را مشغول نگه می دارد و گرسنگی را فرو می نشاند. از نظر روانی، عمل جویدن آدامس می تواند هوس و تمایل ما به غذا خوردن را کاهش دهد، اما باید از آدامس های بدون قند استفاده کنید، اگرچه ممکن است برخی از شیرین کننده های مصنوعی در این آدامس ها تاثیر منفی بر دستگاه گوارش شما داشته باشند.

استفاده از بشقاب های کوچک‌تر: یکی دیگر از ترفندهای روانی به منظور آماده کردن وعده های غذایی توسط افراد مبتلا به دیابت استفاده از بشقاب های کوچک‌تر است. از این طریق، کنترل خود بر حجم غذا را حفظ کرده و درک بهتری از سطوح کالری و قند دریافتی خواهید داشت.

انجام پژوهش: پیش از آن که به یک رستوران بروید یا محصولات جدیدی را به فهرست خرید خود اضافه کنید، با اختصاص اندکی زمان درباره آنها پژوهش کنید. از این طریق می توانید با گزینه های مخصوص افراد مبتلا به دیابت که در یک رستوران ارائه می شوند و یا این که در یک فروشگاه مواد غذایی از چه محصولاتی باید دوری کنید، بیشتر آشنا می شوید.

آزمایش قند خون به طور مرتب: بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت برنامه ای را برای بررسی قند خون تعیین می کنند، اما اغلب این کار را پیش یا پس از وعده های غذایی انجام می دهند. با گسترش آزمایش ها در طول روز می توانید تصویر بهتری از واکنش های بدن خود به غذا و میزان جذب گلوکز داشته باشید و بر همین اساس سبک زندگی خود را به درستی تنظیم کنید.

بررسی شرایط پاها: مشکلات مربوط به گردش خون در اندام ها، به ویژه پاها، در میان بیماران مبتلا به دیابت شایع است. این می تواند به بی حسی منجر شود و از این رو متوجه بریدگی ها و خراش ها نشوید. این نوع از آسیب عصبی جزئی می تواند خطرناک باشد و به عفونت یا مسائل جدی‌تر پا منجر شود که گاهی اوقات حتی نیاز به قطع عضو نیز وجود دارد. شرایط پاهای خود را هر روز بررسی کنید و درباره تغییرات آشکار در حس یا گردش خون یادداشت برداری کنید. در مراجعه بعدی به پزشک این یادداشت ها را با وی به اشتراک بگذارید.

مصرف وعده های غذایی کوچک‌تر: با گسترش وعده هایی غذایی خود به 5 یا 6 وعده در روز به جای سه وعده غذایی بزرگ در زمان های معین، بدن شما در زمینه فرآیندهای گوارشی فعال باقی می ماند که حساسیت به انسولین را افزایش می دهد. افزون بر این، مواجهه با افزایش و کاهش شدید قند خون در صورت گسترش دریافت کالری و قند در طول روز کمتر پیش می آید. مراجعه به یک کارشناس تغذیه روشی ایده آل برای تنظیم یک برنامه غذایی و سفارشی سازی آن بر اساس نیازهای ویژه شما محسوب می شود. پژوهش های جدید نشان داده اند که یک صبحانه پر انرژی و شامی کم انرژی می تواند به کاهش هایپرگلیسمی (افزایش قند خون) در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 کمک کند.

سبزیجات مفید برای دیابت نوع 2:

بسیاری از میوه و سبزیجات در درمان و پیشگیری از ابتلا به انواع دیابت موثر هستند که در این مطلب به برخی از آنان اشاره می شود.

کلم بروکلی: این سبزی یک نیروگاه تغذیه ای برای مبارزه با سرطان شناخته شده است ضمن این که کلم بروکلی و سبزیجات مشابه آن دارای بالاترین مقدار سولفورافان هستند. این ترکیب منجر به افزایش آنزیم های بدن برای مبارزه با مواد شیمیایی سرطان زا می شود. علاوه بر این، کلم بروکلی کربوهیدرات کمی دارد و سرشار از ویتامین‌های آ، ث و کا، فیبر و آهن است.

کلم بروکسل: سرشار از ویتامینEاست؛ نوعی آنتی اکسیدان که از بدن در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد محافظت می کند. این نوع کلم نیز سرشار از ویتامین آ، ث و فولات و فیبر است و محققان بر این باورند که علاوه بر فوایدش برای دیابتی ها، می‌تواند برخی سرطان‌ ها را دفع کند.

خیار: نزدیک 96 درصد از این سبزی را آب تشکیل داده و به بدن برای هیدراته ماندن کمک می کند. خیار بسیار کم کالری و حاوی آنتی اکسیدان هایی برای مبارزه با آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد است و مصرف آن در برابر بیماری های مزمن مانند سرطان، دیابت، بیماری های قلبی و آلزایمر محافظت ایجاد می کند. خیار همچنین حاوی پتاسیم برای کاهش میزان فشار خون است.

فلفل قرمز: سرشار از ویتامین ث برای بهبود سیستم ایمنی بدن و تسهیل جذب آهن است ضمن این که منبع غنی از ویتامین ب 6، فولات، ویتامین آ و آنتی اکسیدان ها نیز شناخته می شود.

مارچوبه: این گیاه نیز در هر فنجان تنها 27 کالری و 5 گرم کربوهیدرات دارد و سرشار از ویتامین های آ و کا است. هنگام خرید مارچوبه تلاش کنید ساقه ‌های سبز روشن آن را انتخاب کنید. مصرف منظم مارچوبه سبب کنترل میزان قند خون و افزایش تولید انسولین در بدن می ‌شود.

اسفناج: این سبزی کم کربوهیدرات انتخاب عاقلانه‌ای برای مبتلایان به دیابت نوع دو و حاوی فولات، بتاکاروتن و ویتامین کا است. محققان حتی اعلام کرده اند که رژیم غذایی سرشار از سبزی‌جات برگ سبز تیره مانند اسفناج خطر ابتلا به دیابت را تا حدود زیادی کاهش می‌ دهد. رنگ سبز تیره اسفناج حاوی سطح بالایی از کلروفیل است؛ ماده ای که به مبارزه با دژنراسیون ماکولا و آب مروارید می رود. دژنراسیون ماکولا علت اصلی از دست دادن بینایی در افراد مسن است.

برگ چغندر: منبع عالی از ویتامین های ب، آ، کا، آهن و کلسیم است و یکی از بهترین گزینه ها برای کاهش قند خون، سوزاندن چربی و کاهش التهاب بدن به شمار می رود.

انتهای پیام/