روغن گل مغربی و کاربردهای درمانی آن

مقدمه
گل مغربی(evening primrose) با نام علمی Oenothera biennis ، بومی آمریکای شمالی است و روغن آن که معمولا با روش فشردن سرد استخراج میشود، دارای مقادیر قابل توجهی گاما لینولنیک اسید(GLA) است. این روغن به طور تقریبی 72% لینولئیک اسید و 13% گاما لینولنیک اسید دارد.GLA پیش ساز حد واسط ایکوزانوئیدهای مشخصی است که برای اعمال فیزیولوژیک طبیعی ضروری هستند وکمبود آنها میتواند به بیماریهای مختلف التهابی، اتوایمیون و نئوپلاستیک منجر گردد. (1)
فرآورده های حاوی این روغن به عنوان درمان كمكي در نوروپاتي ديابتي (5- 2)، آرتريت روماتوئيد (8-4و2)، بيماري اسكلروز متعدد (MS) (6-5و2)، سندرم پیش از قاعدگی(PMS)، درد پستان پیش از قاعدگی و درمان اختلال نعوظ، خصوصاً ناشی از دیابت و اختلالات ميكرووسكولار ديابت تجویز میشوند.

نتایج مطالعات فارماکولوژيک و بالينی
كارآزماييهاي باليني فوائد روغن گل مغربي(EPO)، را در مواردي مانند نوروپاتي ديابتي، هايپرتانسيون، درد پستـان،‌ سندرم پيش از قاعدگي، اوستئوپروز و زوال عقلي (dementia) نشان داده اند. روغن گل مغربي داراي اثرات ضد التهاب؛ تصحيح كمبود اسيد چرب ضروري omega-6؛ بهبود سنتز ايكوزانوئيدهاي متسع كننده عروق (vasodilator)؛ تصحيح جريان خون اعصاب و نقائص سرعت هدايت عصبي در بيماران ديابتي است. GLA يكي از اسيدهاي چرب ضروري است كه بدن قادر به توليد آن نيست و مانند ويتامينها بايد از طريق غذا و مكملهاي غذايي به بدن برسد. بخشي از خصوصیات مفید اين فرآورده ناشی از افزایش تولید پروستاگلاندين E1 می‌باشد که داراي اثرات ضدالتهابي است. در ذيل به نتايج چند كارآزمايي باليني اشاره میشود:
طي 17 سال تا 1992 در كلينيك درد پستان كارديف (Cardiff Mastalgia Clinic)، 324 بيمار مبتلا به درد دوره‌اي و 90 بيمار مبتلا به درد غير دوره‌اي پستان؛ درمانهاي دارويي مختلفي را در كارآزماييهاي باليني دريافت نمودند. در بيماراني كه به درمان پاسخ دادند، دانازول مؤثرترين دارو بود (تقريباً 70%) و بروموكريپتين و روغن گل مغربي تأثير يكساني داشتند (تقريباً 45%). همچنين بيماران دريافت كننده روغن گل مغربي عوارض جانبي كمتري گزارش نمودند. (9)
در كارآزماييهاي موازي، راندوم، دو سو بيخبر و كنترل شده با پلاسبو در 7 مركز انگلستان و فنلاند، 111 بيمار مبتلا به نوروپاتي خفيف ديابتي، GLA (480 ميليگرم در روز) يا پلاسبو را طي مدت 1 سال دريافت نمودند و بوسيله تستهاي استاندارد مورد ارزيابي قرار گرفتند. در گروه درماني تغيير مطلوب قابل توجه در 13 پارامتر از 16 پارامتر مورد پژوهش مشاهده شد كه نشانگر اثربخشي مفيد آشكار روي سير نوروپاتي خفيف ديابتي بود. جنس،‌ سن، نوع ديابت، سن شروع يا دوره ديابت اثر شايان توجهي روي نتيجه نداشت. با اينحال، درمان در بيماراني كه ديابت آنها نسبتاً ‌خوب كنترل شده بود، اثر بيشتري داشت. بيماران مي توانستند كارآزمايي را براي مدت 12 ماه ديگر ادامه دهند و به تمامي كسانيكه در اين دوره شركت كردند GLA (به مقدار نامشخص) داده شد و بهبودي طي اين دوره نيز ادامه يافت. (9)
22 بيمار مبتلا به پلي نوروپاتي ديستال ديابتي كه در يك مطالعه دو سو بيخبر با كنترل پلاسبو شركت كرده بودند؛ روزانه 360 ميلي‌گرم GLA يا كپسولهاي پلاسبو را براي مدت 6 ماه دريافت نمودند. بيماران گروه درماني بهبودي قابل توجه در نشانه هاي پلي‌نورپاتي ديستال ديابتي را نشان دادند. (9)
در يك كارآزمايي راندوم، دوسو بيخبر با كنترل پلاسبو در مدت 24 هفته، 37 بيمار مبتلا به آرتريت روماتوئيد و سينوويت فعال روزانه 4/1 گرم GLA يا پلاسبو دريافت نمودند. در مقايسه با گروه دريافت كننده پلاسبو كه در آنها علائم و نشانه هاي فعال بودن بيماري تغييري نكرده يا بدتر شده بود، درمان با GLA منجر به كاهش قابل‌توجه در علائم و نشانه هاي فعال بودن بيماري گرديد.(P<0.05) (9) در يك كـارآزمايي بـاليني دو سو بيخبر بـا كنترل پلاسبو، 56 بيمار مبتلا به آرتريت روماتوئيد فعال، GLA (8/2 گرم در روز) يا پلاسبو (روغن گل آفتابگردان) را بمدت 6 ماه دريافت نمودند. بدنبال اين مرحله، به تمامي بيماران به صورت يك سو بيخبر براي مدت 6 ماه GLA داده شد. درمان با GLA منجر به كاهش قابل توجه در علائم ونشانه هاي فعال بودن بيماري شد. در مقايسه با 4 نفر از 19 نفر در گروه پلاسبو، براي بيشتر بيماران گروه درماني (14 نفر از 22 نفر) حداقل 25 درصد بهبودي در 4 پارامتر اندازه‌گيري شده ايجاد گرديد. طي 6 ماهه دوم، هر دو گروه بهبود در فعاليت بيماري را نشان دادند. (9)
در يك كارآزمايي باليني اجرا شده ‌در خانه سالمندان، 40 خانم مبتلا به اوستئوپروز تأييد شده به 4 گروه تقسيم شدند و براي گروهها روغن ماهي، ‌EPO، روغن ماهي بعلاوه EPO يا روغن زيتون (كنترل) ‌براي مدت 16 هفته تجويز گرديد. سطوح آلكالن فسفاتاز سرم در گروه دريافت كننده روغن ماهي و گروه دريافت كننده روغن ماهي بعلاوه EPO كاهش يافت كه نشانگر افزايش دانسيته مواد معدني استخوان ميباشد. مقادير اوستئوكلسين كه شاخص رشد استخواني است در گروه دريافت كننده روغن ماهي و به طور قابل توجه تري در گروه دريـافت كننده روغن ماهي بعلاوه EPO افزايش يافت. اگرچه EPO بـه تنهايي اثري نداشت، ‌اثر روغن ماهي روي شاخصهاي تشكيل استخوان را احتمالاً بعلت تعادل بيشتر ميزان اسيد چرب پلاسما، افزايش داد. (9)
در يك كارآزمايي باليني كنترل نشده، 12 بيمار مبتلا به هايپرليپيدمي بمدت 4 ماه روزي 3 گرم GLA دريافت نمودند. بعد از درمان؛ مقادير تري گليسيريد پلاسما 48 درصد كاهش (P<0.001)، مقادير HDL 22 درصد افزايش (P<0.01) و مقادير كلسترول تام و LDL به طور قابل توجهي كاهش يافت. (9)کپسول نرم 1000 میلی گرمی EPO باریج
دانستن اطلاعات زير براي تجويز علمي و منطقي دارو ضروري به نظر ميرسد:

موارد مصرف :
درمان كمكي در نوروپاتي ديابتي (5- 2)، آرتريت روماتوئيد (8-4و2)، بيماري اسكلروز متعدد (M S) (6-5و2)، سندرم پیش از قاعدگی(PMS)، درد پستان پیش از قاعدگی و درمان اختلال نعوظ، خصوصاً ناشی از دیابت و اختلالات ميكرووسكولار ديابت.

مقدار مصرف:
2 بار در روز هر بار 2-1 کپسول نرم يا طبق دستور پزشک

موارد منع مصرف:
وجود حساسيت شناخته شده نسبت به اجزاء فراورده
برخلاف گزارشات اوليه در اوايل دهه 80 ميلادی مبنی بر دخالت احتمالی روغن بذر گل مغربي در کاهش آستانه تشنج و بروز اپي‌لپسي تمپورال به خصوص در بيماران مبتلا به اسکيزوفرني يا بيماراني که مبتلا به صرع هستند و از داروهای ضد صرع مانند فنوتيازين ها استفاده مي‌کننـد، مشخص شده است که مصرف لينولئيک اسيد و گاما لينولنيک اسيد نه تنها در اپی لپسی خطری ندارد بلکه مصرف طولانی مدت خوراکی لينولئيک اسيد و آلفا لينولنيک اسيد( در ترکيب 4 به 1) موجب محافظت از رت ها در ابتلا به تشنج در 4 مدل مختلف اپی لپسی ميشود لذا تشنج به عنوان عارضه يا مورد منع مصرف روغن گل مغربی مطرح نيست.‌‌‌‌‌‌‌ (10)

مصرف در دوران بارداری و شیردهی:
مثل همه داروها، در ارتباط با استفاده از اين فرآورده در طول سه ماهه اول بارداری، رعايت احتیاط توصیه می‌شود. مصرف اين دارو در دوران شيردهي بي خطر است زيرا شير مادر داراي لينولئيك اسيد و گاما لينولنيك اسيد مي باشد.

عوارض جانبی:
هیچ گونه واکنش جانبی مهمی گزارش نشده است.

تداخلات دارويي:
هیچ گونه تداخل دارويي مهمی گزارش نشده است.

نکات قابل توصيه:
فرآورده را از ديد و دسترس اطفال دور نگهداريد.
بلافاصله پس از مصرف، در ظرف را محکم ببنديد و دور از نور، در دماي 30-15 درجه سانتي‌گراد نگهداري نماييد.
در بيماران مبتلا به درد پستان، قبل از درمان با اين دارو بايد تشخيص سرطان پستان رد شده باشد.
به پزشكان توصيه ميشود در بيماران تحت درمان با داروهاي ضدتشنج يا داراي سابقه تشنج، اثرات اين دارو را به دقت پايش نمايند.

References:
1.N. A. Michael Eskin. Borage and evening primrose oil. Eur. J. Lipid Sci. Technol. 2008, 110, 651–654
2.Ara DerMarderosian, The Review of Natural Products, Fact & Comparison, 6th ed.2010:517-520
3.Keen H, et al. Treatment of diabetic neuropathy with gamma-linolenic acid. The gamma-Linolenic Acid Multicenter Trial Group. Diabetic Care, 1993;vol 16. No 1.pages 8-15
4.PDR for Herbal Medicine.3rd Edition,2004, 309-314.
5.J.Barnes, L.Anderson, J.Phillipson. Herbal medicine 3rd ed. Pharmaceutical press,2007:251-255
6.Martindale, The complete drug references, 36th ed., 2009:2302
7.Belch J J F, et al. Effect of altering dietary essential fatty acids on requirements for non-steroid anti-inflammatory drugs in patients with rheumatoid arthritis: a double blind placebo controlled study. Annals of the rheumatic Diseases, 1988; 47, 96-104.
8.Soeken K.L., et al. Herbal medicines for the treatment of rheumatoid arthritis: a systematic review. Rheumatology 2003; 42,652-659.
9. بخردي رضا. گياه درماني نوين. قم. چاپ دفتر تبليغات اسلامي. 185:1383-163
10.B.K. Puri. The safety of evening primrose oil in epilepsy. Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids, 77(2007) 101–103

دکتر رضا بخردي