اجرای تعهدات فراتر از برجام در قبال کارشکنی آمریکا چه معنایی دارد؟

به گزارش پایگاه خبری شاهین نا؛ سخنان رئیس‌جمهور اتریش مبنی بر عدم بازگشایی سوئیفت برای ایران پیش از آنکه سفر روحانی به این کشور لغو شود، سروصدای زیادی به پا کرد.

«هاینتس فیشر» با بیان اینکه «هنوز همه تحریمهای ضدایرانی برداشته نشده‌اند»، گفت: «در مورد سوئیفت باید بگویم که هنوز در این زمینه مذاکراتی در جریان است.» [۱]

وی توضیح داد:‌ «‌در مورد این مطلب آخرتان که به مسئله انجام تراکنشهای مالی بین المللی از طریق سامانه سوئیفت مربوط می‌شد باید بگویم که اتریش به‌تنهایی نمی‌تواند این تحریم را بردارد و تا آنجا که من می‌دانم اروپا نیز به‌تنهایی نمی‌تواند چنین کند بلکه این جامعه بین المللی است که باید این موضوع را مورد رسیدگی قرار دهد. در این زمینه آمریکا نیز نقش‌آفرین است. فرآیندی در مورد مسئله لغو تحریمها تشکیل شده است و به همین خاطر من نمی‌توانم هیچ پیش‌بینی‌ای داشته باشم که این مسئله چقدر دیگر به طول می‌انجامد، اما امیدوارم که همه طرفها به‌طور کامل به توافق (هسته‌ای) پایبند باشند تا در نهایت همه تحریمهای ایران در موعدهای مقرر و تعیین شده نیز برچیده شوند. اختصاصاً در مورد سوئیفت باید بگویم که هنوز در این زمینه مذاکراتی در جریان است و در این میان اتریش، عضو بسیار کوچکی در شورای (سوئیفت) به شمار می‌رود و اصلاً عضو بزرگی از این مجموعه نیست.»

پس از این سخنان بود که حمید بعیدی نژاد مدیر کل سیاسی و امنیت بین الملل وزارت امور خارجه و دیپلمات همیشه در صحنه مذاکرات هسته‌ای فیشر را به بی‌اطلاعی متهم کرد.

وی دو فرضیه عدم انتشار درست سخنان رئیس‌جمهور اتریش توسط خبرنگار صدا و سیما و همچنین عدم احاطه فیشر به تمام جزئیات موضوع  لغو تحریم سوئیفت و التقاط آن با بحث مشکلات مربوط به لغو محدودیتهای بانکهای بزرگ و تحریمهای موسسات آمریکایی را از جمله موارد ارائه چنین نظری از سوی رئیس جمهور اتریش قلمداد کرد.[۲]

این درحالی است که پیش از این کارشناسانی چون اسدالله عسگراولادی عضو اتاق بازرگانی در خصوص امکان اتصال به سوئیفت و بازگشایی ال سی با وجود اجرای برجام اظهار کرده بود: « بانکهای ما قادر هستند که از طریق سوئیفت پیامی را ارسال کنند ولی این امکان فایده چندانی ندارد، زیرا بانکهای اروپایی هنوز به ما اعتماد ندارند.»[۳]

موضوع اساسی نیز ترس بانک‌های اروپایی از مجازات وزارت خزانه‌داری آمریکا و نقش اصلی این کشور نسبت به برقراری ارتباط پولی و مالی با ایران است که همین موضوع مسئله سوئیفت را قفل کرده است. آنچه بنابر اظهارات فیشر مشخص شده ایران و طرف‌های مقابل در حال رایزنی درباره این مشکل هستند اما هنوز این مسئله مهم که به طور واقعی موجب شکسته شدن سد تحریم‌ها می‌شود، حل نشده است.

اما از سوی دیگر با وجود دبه آمریکایی‌ها در باز کردن سوئیفت دلار و عدم همراهی درست طرف اروپایی در اجرای برجام دولت به طور چشمگیری در اجرای برجام کوشاست. تا جایی که یوکیو آمانومدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه اخیر خود به اجرای تعهدات ایران فراتر از تعهدات خود اشاره و مطرح می‌کند: «من یادآوری کردم که ایران هم‌اکنون در معرض شدیدترین نظام راستی‌آزمایی هسته‌ای جهان قرار دارد. این کشور نه تنها توافقنامه پادمانی با آژانس، بلکه پروتکل الحاقی را هم اجرا می‌کند. اقدامات شفافیت‌سازی که فراتر از تعهدات ایران تحت توافقنامه‌های رسمی (این کشور) با آژانس هستند نیز مورد موافقت قرار گرفته‌اند.»[۴]

دبه کردن غربی‌ها در اجرای برجام و فراتر رفتن ایران در اجرای تعهداتش در حالی است که پیش از این کارشناسان ذی‌ربط نسبت به گرفتن تضمین‌های لازم تذکر داده بودند. از همین رو علی‌اکبر ولایتی وزیرخارجه پیشین ایران نسبت به گرفتن تضمین‌های لازم با ابزار دیپلماسی هوشیار تاکید و بیان کرد:‌«ما تا آنجایی که می‌دانیم، تعهد آقای اوباما بر برچیده شدن تحریم‌ها باید مکتوب باشد که بعدا دبه درنیاورند. حداقل باید تعهد بدهد که در انظار بین‌المللی ملزم به این باشد که اگر زمانی دبه درآورد معلوم باشد که از نظر افکار‌‌عمومی جهان محکوم است و خود افکار‌عمومی جهان از جمله اروپایی‌ها و چین و روسیه حتما مخالف این هستند که آمریکایی‌ها خلاف قول و وعده‌ای که داده‌اند عمل کنند، چرا‌که ما سابقه بدقولی و بدعهدی از آمریکایی‌ها زیاد داشتیم و دیدیم. در افغانستان کمک کردیم تا طالبان برکنار شود و حکومت برخاسته از رای مردم حاکم شود. بعد از اینکه ایران در این ارتباط نقش مهمی ‌را ایفا کرد و اگر این کار را انجام نمی‌داد حتما آنگونه که شاهد بودیم پیش نمی‌رفت، رئیس‌جمهور وقت آمریکا ما را به‌عنوان محور شرارت معرفی کرد‌.بنابراین بدعهدی و بدقولی، بسیار زیاد از آنها دیدیم و چون این طور است حتما باید مکتوب شود.»[۵]

این موضوعی است که رهبر معظم انقلاب نیز نسبت به آن تاکید ویژه‌ای در نامه‌ای که برای اجرای برجام به رئیس‌جمهور نوشتند، کردند. ایشان در اولین بند از ۹ بند مهمی که دولت را در اجرای برجام بدان تذکر دادند، بیان داشتند:‌« از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانه‌ی اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدامهای ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ی آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ی اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیه‌ی اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها بکلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریمها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است.»[۶]

موضوعی که به هر حال به نوع فعالیت دیپلماسی در دوران پسابرجام اشاره دارد؛ دیپلماسی که بایستی هوشیارانه‌تر و ظریف‌تر از گذشته در اجرای برجام نظارت و طرف مقابل را به عمل به تعهداتش وادار کند. البته این بدان بستگی داشته و دارد که قدم‌های گذشته محکم و حساب شده برداشته می‌شد تا بهانه‌ای برای دبه کردن آمریکا و غرب باقی نمی‌گذاشت.

رهبر انقلاب در ابتدای سال جاری در دیدار با مداحان و ذاکران اهل بیت(ع) نیز دگربار دستگاه دیپلماسی کشور را به هوشیاری در برابر کلاه‌بردرای طرف مقابل سفارش کردند و با بیان اینکه با ابزار مذاکره سیاسی غیر چند استثنا موافقند خاطرنشان کردند: «طوری تبلیغ نکنند که انگار با گفتگو مخالفیم، ما می گوییم باید قوی و هوشیار مذاکره کرد تا سرمان کلاه نرود.»[۷]

به هر جهت باز شدن کامل سوئیفت حلقه اول اجرای درست برجام است که به نظر می‌رسد طرف ایرانی با دیپلماسی فعال و هوشیارانه بایستی آنرا عملی کند. این راهی نیست که با اهمال‌کاری دیپلماتیک و تبلیغات مثبت در داخل بتوان به آن دست یافت زیرا در بلند مدت مشکلات عدیده‌ای را برای دولت و بخش اقتصادی کشور بوجود می‌آورد که معطلی و معلق ماندن بیش از حد بنگاه‌های اقتصادی و مراکز صنعتی که تا به امروز به جهت وعده‌های دولت انتظار کشیدند، یکی از این موارد مهم است.