همین لباس زیباست نشان آدمیت!
دخترها و پسرهای شیک‌پوش امروز و شایسته دیروز
آنطور که از اخبار جشنواره شیک‌پوش ایرانی که با مجوز دولت برگزار خواهد شد بر می‌آید، یک دختر می‌تواند بگوید «من به این پسر رأی می‌دهم چون خوش‌تیپ است و خوش‌لباس است و خوش‌قیافه!» و یک پسر هم بالعکس؛ اما از منظر اسلام، چقدر پسندیده است که یک پسر، جنس مخالفش را برانداز کند و درباره جزئیات ظاهر و شیک‌بودنش نظر دهد؟
با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
دو هفته گذشته خبری در سایت مدآنلاین منتشر شد مبنی با این عنوان: «برگزاری نخستین جشنواره انتخاب شیک پوش ترین ایرانی». فارغ از این که تا چه حد از منظر سلایق شخصی نگارنده، برگزاری این جشنواره شانیت دارد یا خیر، به هر حال اصل و نفس برگزاری چنین جشنواره ای خلاف نیست. اما وقتی این عنوان در کنار این روتیتر قرار می گیرد، ماجرا قدری توفیر می کند: «با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت می گیرد»!
پیرو این خبر، ذکر نکات زیر که مواردی خطاب به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی در مورد این اقدام این پایگاه مد به شمار می رود، مفید به نظر می رسد:
در لغت نامه دهخدا، در توضیح معنای این کلمه آمده:
«شیک . (فرانسوی ، ص ) واژه ٔ فرانسوی، در فارسی به معنی خوش‌لباس و دارای سر و وضع مرتب بکار می‌رود.»
بسیاری از لغات هستند که چند ده سال پیش یا حتی ده سال پیش، معنایی را به ذهن متبادر می کردند و الان معنایی کاملا متفاوت را منتقل می کنند. بسیاری از رفتارها، عبارات، خرده فرهنگ ها و کنش ها و واکنش های فکری و رفتاری، طی مرور زمان و تغییرات ادراک مردم از ادبیات و تعاملات اجتماعی و موضوعات دیگر، اصطلاحا دچار تطور شده اند.
در رابطه با کلمه “شیک”، می توان این تطور یا عدم تطور را بررسی کرد که آیا اصلا در رابطه با این لغت، تطوری رخ داده یا از ابتدا معنایی از جنس معنای امروزی را حمل می کرده که این تخصص اندیشمندان حوزه ادبیات است ولی در این حد مفهوم شیک قابل واکاوی است و آن هم این است که “شیک”، بار معنایی مثبت دارد از این لحاظ که بیانگر زیبایی است؛ حال این که این زیبایی دقیقا از چه نوع زیبایی است، محل بحث و این که این زیبایی با نگاه زیباشناختی صرفا ظاهربینانه و مادی گرایانه غربی بیشتر تطابق دارد یا با شاخص های زیبایی در سبک زندگی اسلامی-ایرانی، تامل برانگیز است.
اما آن چه باید لحاظ شود، یک سؤال ساده است، یک سؤال خیلی‌خیلی ساده و عینی که هر شخصی می تواند از منظر خود به آن پاسخی حدودی ارائه دهد و آن این است:
«تصور کنید که مثلا در دانشگاه یا محل کار هستید. چند نفر که الزاما هم نظر با شما نیستند و از طیف های مختلف و نگاه های فرهنگی متفاوتند، می‌گویند: ایستاده بودیم. دختری آمد که خیلی شیک‌پوش بود.»
این نکته هم در سوال فوق لحاظ شود که محل بحث نیست که شما دختر هستید یا پسر و تعریف دقیقتان از “شیک” چیست، بلکه آن چند نفر را به مثابه مشتی نمونه خروار تلقی کنید و اولین صفاتی را که در لحظه به ذهنتان می رسد در نظر بگیرید.
حال پرسش دیگر این است که این صفات چند درصدشان از جنس صفاتی هستند مبنی بر آن تعریف کتابی و لغتنامه کلمه «شیک» و از منظر سبک زندگی اسلامی-ایرانی قابل تایید است؟
شیک بودن نه عیب است و نه قبحی دارد، بلکه قصد نگارنده از بندهای فوق، انتقال این پیام بود که انتخاب این کلمه به عنوان اسم این جشنواره، به خودی خود یک نگاه ظاهرگرایانه را می تواند به مخاطب منتقل کند.
۲- در بخشی از توضیح خبر این جشنواره آمده:
«این جشنواره سراسری که به صورت اینترنتی برگزار می‌شود به انتخاب شیک‌پوش‌ترین ایرانی در دو بخش زنانه و مردانه می‌پردازد. در بخش «زنانه» پوشش‌های «چادر» و «مانتو» و در بخش «مردانه» پوشش‌های «کت و شلوار» و «لباس اسپرت» که لباس اجتماع نامیده می‌شوند، مورد داوری قرار می‌گیرد.»
این که از منظر اسلامی چقدر پسندیده است که یک دختر یک پسر را برانداز کند و درباره جزئیات ظاهر، لباس، چهره و شیک بودن یا نبودنش نظر دهد؟
سؤال فوق را وقتی کنار احادیثی که در مورد نگاه محرم به نامحرم وجود دارد و حکم خیره شدن و نگاه با قصد برانداز کردن (که نوعی از آن ریبه محسوب می‌شود)، تکلیف روشن است، اما لطفا مخاطبان محترم، حتی اگر مذهبی هستند این طور به ماجرا نگاه نکنند تا بتوانند به این سوال پاسخی دهند که برای همه قابل استفاده تر باشد.
این ها صرفا چند پرسش است و ممکن است افراد مختلف، پاسخ‌هایی مختلف به آن بدهند، ولی در این حد که طرح شوند، به نظر موضوعیت دارند.
۳- قطعاً یکی از کارويژه‌های کارگروه ساماندهی مد و لباس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این است که به مقوله پوشش های مورد قبول اسلامی و ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی بپردازد، ولی این مسابقه که صرفا در آن ارائه الگوها موضوعیت ندارند بلکه مصادیق و اشخاص و چهره ها و تیپ های افراد نیز موضوعیت می یابند، چقدر به تحقق این هدف کمک می کند؟
۴- از اتفاقات عجیبی که در دو سال اخیر در حوزه شرح وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به کرات رخ داده، این است که تصمیماتی جدید و خاص – که دقیق‌تر آن شاذ است – اتخاذ می‌شود، بدون آن که در آن مورد خاص که معمولا با حساسیت های اسلامی و شرعی در ارتباط است، نظر مراجع تقلید پرسیده شود.
حال آن که اگر انقلاب اسلامی ایران با برگزاری مسابقاتی از نوع دختر و پسر شایسته – که در دوران رژیم ستمشاهی برگزار می‌شده – مخالف است، فقط به دلیل بی‌حجابی‌های ظاهری نبوده، بلکه اصل مخالف نگاه فرهنگی انقلاب اسلامی با برگزاری این نوع مسابقات، این بوده که فلسفه نگاه به انسان و جنس مخالف، از سطح سخیف و مبتذل ظاهربینانه، خریدارانه و ابزاری خارج شود.
شاید ذکر این ابیات معروف سعدی که در بیتی از آن می فرماید «تن آدمی شریف است به جان آدمیت، نه همین لباس زیباست نشان آدمیت» در سال ۹۴ دیگر موضوعیت نداشته باشد و بهتر باشد شعری بر وزن «تن آدمی شریف نیست، به جان آدمیت، بل همین لباس شیک است، نشان آدمیت»