به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «شاهین پرس»؛ در تقویم رسمی کشور 12 فروردین به نام روز جمهوری اسلامی نامگذاری شده است. در این روز با رای اکثریت قاطع مردم، نظام سیاسی کشور پس از 2500 سال از نظام سلطنتی به نظام جمهوری اسلامی وحکومت مردمی تغییر یافت.در 12 فروردین 1358 ثمره مبارزات ضد سلطنتی و طاغوتی و شعار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی ملت ایران به بار نشست و نظام جمهوری اسلامی ایران استقرار یافت.

در این یادداشت، به بررسی مفهوم این سیاست، دلایل اهمیت آن، چالش‌ها و راهکارهای تحکیم آن پرداخته‌ایم

۱۲ فروردین: روز جمهوری اسلامی تجلی شعار «نه شرقی، نه غربی»

دوازدهم فروردین، یادآور روزی تاریخی است که ملت ایران در سال ۱۳۵۸ با رأی قاطع (۹۸.۲ درصد) به استقرار نظام جمهوری اسلامی «بله» گفتند. این روز، نه‌تنها سرآغاز رسمی حاکمیت مردم‌سالاری دینی در ایران بود، بلکه نقطه عطفی در تحقق شعار انقلابی «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» به شمار می‌رود. شعار «نه شرقی، نه غربی» که از اندیشه‌های امام خمینی (ره) سرچشمه می‌گرفت، به نمادی از استقلال‌خواهی، مقاومت در برابر استعمار، و پایبندی به هویت اسلامی – ایرانی تبدیل شد.

پیشینه تاریخی شعار «نه شرقی، نه غربی»

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران در دورانی حساس از تاریخ جهان قرار داشت که جهان به دو بلوک شرق (کمونیسم به رهبری شوروی) و غرب (سرمایه‌داری به رهبری آمریکا) تقسیم شده بود. بسیاری از کشورها مجبور به انتخاب یکی از این دو قطب بودند، اما امام خمینی (ره) با تأکید بر اصل «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»، مسیر سومِ مبتنی بر خوداتکایی و عدم وابستگی به قدرت‌های خارجی را ترسیم کرد. این شعار در ۱۲ فروردین، با رأی مردم به قانون اساسی، به یکی از پایه‌های هویتی نظام تبدیل شد.

سیاست «نه شرقی، نه غربی» که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ به‌عنوان یکی از اصول راهبردی جمهوری اسلامی مطرح شد، بیانگر اتکای این نظام به استقلال‌خواهی، مقاومت در برابر نفوذ قدرت‌های خارجی، و پایبندی به هویت اسلامی ایرانی است. این شعار ریشه در اندیشه‌های امام خمینی (ره) داشت و نه‌تنها به معنای عدم وابستگی به قدرت‌های شرق (کمونیسم) و غرب (سرمایه‌داری) در دوران جنگ سرد بود، بلکه نمادی از خیزش ملتی شد که خواهان تعیین سرنوشت خود بدون دخالت بیگانگان بود.

حفظ و تحکیم سیاست «نه شرقی و نه غربی» نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک رویکرد مستقل و متوازن در سیاست‌گذاری‌های داخلی و خارجی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این سیاست به معنای عدم وابستگی به دو قطب بزرگ جهانی، یعنی شرق و غرب، و تلاش برای حفظ هویت ملی و استقلال کشور است.

مفاهیم کلیدی شعار «نه شرقی، نه غربی»

۱. استقلال سیاسی: یکی از مهم‌ترین دلایل اتخاذ این سیاست، حفظ استقلال ملی است. وابستگی به قدرت‌های بزرگ می‌تواند به تضعیف هویت ملی و منافع کشور منجر شود. با اتخاذ سیاست «نه شرقی و نه غربی»، کشورها می‌توانند از نفوذ خارجی جلوگیری کنند و به تصمیم‌گیری‌های مستقل بپردازند. جمهوری اسلامی ایران بر اساس این اصل، همواره از ورود به اتحادیه‌ها یا پیمان‌های تحت سلطه شرق و غرب خودداری کرده است. نمونه بارز آن، مخالفت با پیوستن به پیمان‌های نظامی مانند ناتو یا قراردادهای اقتصادی تحمیلی است.

۲. مقاومت در برابر نفوذ فرهنگی: این سیاست تنها به حوزه سیاست خارجی محدود نمی‌شود، بلکه مقابله با تهاجم فرهنگی غرب و شرق را نیز شامل می‌شود. تأکید بر تولید علم، هنر اسلامی، و رسانه‌های داخلی، گامی برای حفظ هویت ملی در برابر الگوهای وارداتی است.

۳. توسعه پایدار: سیاست «نه شرقی و نه غربی» می‌تواند به توسعه پایدار کشورها کمک کند. با عدم وابستگی به قدرت‌های بزرگ، کشورها می‌توانند به توسعه اقتصادی و اجتماعی خود بپردازند و از منابع داخلی به بهترین نحو استفاده کنند.

4. خودکفایی دفاعی و اقتصادی: توسعه موشک‌های بالستیک، صنایع نظامی پیشرفته، و برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز (علی‌رغم فشارهای بین‌المللی) نشان‌دهنده عزم ایران برای کاهش وابستگی به خارج است.

5. تقویت روابط بین‌المللی: این سیاست می‌تواند به تقویت روابط بین‌المللی و ایجاد همکاری‌های چندجانبه کمک کند. کشورها می‌توانند با کشورهای مختلف در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی همکاری کنند و از تجربیات یکدیگر بهره‌برداری کنند.

6. مقابله با چالش‌های جهانی: در دنیای امروز، چالش‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی، تروریسم و بحران‌های انسانی وجود دارد که نیازمند همکاری‌های بین‌المللی است. سیاست «نه شرقی و نه غربی» می‌تواند به کشورها کمک کند تا به صورت مشترک با این چالش‌ها مقابله کنند. سیاست «نه شرقی و نه غربی» به معنای اتخاذ رویکردی مستقل در روابط بین‌الملل است که در آن کشورها تلاش می‌کنند تا از وابستگی به قدرت‌های بزرگ جهانی خودداری کنند. این سیاست به دنبال ایجاد توازن در روابط بین‌المللی و حفظ منافع ملی است. به عبارت دیگر، کشورها باید بتوانند با هر دو قطب بزرگ جهانی تعامل داشته باشند، بدون اینکه به یکی از آن‌ها وابسته شوند.

۱۲ فروردین و تقویت اقتدار ملی

رأی تاریخی مردم در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸، پایه‌های نظامی را بنا نهاد که بر سه اصل «استقلال، آزادی، و جمهوری اسلامی» استوار است. این نظام در چهار دهه گذشته:
– باتکیه‌بر شعار «نه شرقی، نه غربی»، جایگاه ایران را به‌عنوان قدرتی مستقل در منطقه خاورمیانه تثبیت کرده است.
– از طریق حمایت از جنبش‌های مقاومت (مانند حزب‌الله لبنان یا فلسطین)، نقش رهبری جبهه ضداستکباری را ایفا نموده است.
– باوجود تحریم‌های شدید، به پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه‌های علمی (مانند نانو، زیست‌فناوری)، پزشکی (تولید واکسن کووید-۱۹)، و فناوری فضایی دست‌یافته است.

چالش‌های پیشرو

علی‌رغم دستاوردها، سیاست «نه شرقی، نه غربی» با موانعی روبروست:
– انزوای نسبی در عرصه بین‌الملل: فشارهای آمریکا و متحدانش، مشارکت ایران در بازارهای جهانی را محدود کرده است.
– مشکلات معیشتی: تحریم‌های ظالمانه، تأثیر مستقیمی بر زندگی مردم داشته و نیازمند راهکارهای اقتصادی هوشمندانه‌تر است.
– تهاجم فرهنگی: گسترش شبکه‌های اجتماعی غربی، نسل جوان را با چالش‌های هویتی مواجه ساخته است.

نتیجه‌گیری
۱۲ فروردین، روز تجلی اراده ملتی است که با شعار «نه شرقی، نه غربی»، مسیر خوداتکایی و استقلال را برگزید. این سیاست اگرچه هزینه‌هایی داشته، اما باعث شده ایران به‌عنوان نماد مقاومت در برابر زورگویان جهانی شناخته شود. امروز، ادامه این راه نیازمند حفظ اصول انقلابی همراه با بهره‌گیری از دیپلماسی فعال و تعامل سازنده با جهان، بدون وابستگی به شرق یا غرب است. حماسه ۱۲ فروردین، یادآور آن است که «جمهوری اسلامی» نه یک شعار، بلکه انتخاب آگاهانه ملتی بزرگ برای تعیین سرنوشت خویش است.

انتهای خبر/ فرحناز خیراتی