به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «شاهین پرس»؛ به نقل از دیار عالمان تجمل‌گرایی یکی از مسائل اجتماعی است که در جوامع مختلف به‌ویژه در جوامع اسلامی، در سال‌های اخیر به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شده است. جامعه اسلامی همواره به‌سادگی، تواضع، و دوری از اسراف دعوت کرده است، اما در دنیای امروز، تجمل‌گرایی به یکی از مظاهر اصلی زندگی بسیاری از افراد تبدیل شده است. این مقاله به بررسی علل، پیامدها و چالش‌های تجمل‌گرایی در جامعه اسلامی امروز می‌پردازد و به تأثیر آن بر ارزش‌های اسلامی و اخلاقی توجه دارد.

تجمل‌گرایی و معنای آن در اسلام
تجمل‌گرایی به معنای مصرف بیش از حد و ظاهرسازی با استفاده از امکانات و کالاهایی است که غالباً برای نمایش موقعیت اجتماعی و اقتصادی فرد به کار می‌روند. در اسلام، زندگی ساده و دوری از اسراف همواره مورد تأکید قرار گرفته است. قرآن کریم در آیات متعددی از جمله در سوره فرقان آیه ۶۷، مسلمانان را به پرهیز از اسراف و زندگی ساده توصیه کرده است:
“و عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض هوناً و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاماً.”(و بندگان خاص خداوند کسانی هستند که با آرامش و تواضع بر روی زمین راه می‌روند و وقتی نادانان با آنان سخن می‌گویند، با سخنی نیکو پاسخ می‌دهند.)
این آیه به‌روشنی از سادگی و دوری از تکبر و تجمل‌گرایی سخن می‌گوید.

علل رشد تجمل‌گرایی در جامعه اسلامی

۱. تأثیرات فرهنگی غربی:
در دنیای امروز، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‌سرعت ایده‌ها و سبک‌های زندگی غربی را در میان جوامع اسلامی گسترش داده‌اند. افرادی که تحت‌تأثیر این فرهنگ قرار می‌گیرند، به دنبال تقلید از زندگی افراد مشهور و ثروتمند هستند که از تجملات و مصرف زیاد برخوردارند.

۲. افزایش دسترسی به منابع مالی:
با پیشرفت‌های اقتصادی در برخی کشورهای اسلامی، افراد به منابع مالی بیشتری دسترسی پیدا کرده‌اند که ممکن است این منابع برای خرید کالاهای لوکس و تجملی به کار رود. این امر باعث شده است که سطح زندگی و توقعات اجتماعی افراد افزایش یابد.

۳. رقابت‌های اجتماعی:
در برخی جوامع اسلامی، رقابت‌های اجتماعی برای نشان‌دادن وضعیت مالی و اجتماعی خود به دیگران، به‌عنوان یکی از اصول زندگی اجتماعی درآمده است. این رقابت‌ها موجب می‌شود که افراد برای جلب‌توجه و احترام دیگران، به تجمل‌گرایی روی‌آورند.

پیامدهای تجمل‌گرایی در جامعه اسلامی

۱. نارضایتی و حسادت:
تجمل‌گرایی باعث می‌شود که افراد فقیر و متوسط به‌ویژه در جوامعی که تفاوت‌های طبقاتی زیاد است، احساس نارضایتی کنند. حسادت نسبت به افرادی که توانایی خرید کالاهای لوکس دارند، می‌تواند باعث بروز مشکلات روانی و اجتماعی در افراد شود.

۲. انحراف از ارزش‌های اسلامی:
تجمل‌گرایی به طور مستقیم با اصول اسلامی همچون زهد، قناعت و تواضع در تضاد است. این پدیده می‌تواند منجر به انحراف از مسیر اصلی دین و توجه کمتر به ارزش‌های معنوی و اخلاقی گردد.

۳. افزایش اسراف و هدررفت منابع:
درحالی‌که قرآن کریم بر پرهیز از اسراف تأکید دارد، تجمل‌گرایی به افزایش مصرف بی‌رویه منابع منتهی می‌شود. این رفتار نه‌تنها با ارزش‌های اسلامی در تضاد است، بلکه به بحران‌های محیط زیستی و اقتصادی نیز دامن می‌زند

۱. آموزش و آگاهی‌بخشی:
برای مقابله با تجمل‌گرایی در جامعه اسلامی، نیاز به افزایش آگاهی و آموزش در خصوص مفاهیم اسلامی مانند قناعت، زهد، و ساده‌زیستی است. این آموزش‌ها باید از طریق رسانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها به افراد منتقل شود.

۲. الگوسازی از افراد ساده‌زیست:
باید الگوهایی از شخصیت‌های اسلامی و دینی که در تاریخ به‌سادگی و تواضع زندگی کرده‌اند، معرفی شوند. این افراد می‌توانند به‌عنوان نمادهایی برای نسل جوان در مقابل فرهنگ تجمل‌گرایی معرفی شوند.

۳. تقویت نظارت اجتماعی:
نهادهای اجتماعی و دینی باید بر مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی نظارت کنند و به افراد توصیه کنند که برای حفظ ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی، از اسراف و تجملات پرهیز کنند.

افزایش تجمل‌گرایی در جامعه اسلامی؛ زنگ خطری برای ارزش‌های دینی و اخلاقی

در سال‌های اخیر، پدیده تجمل‌گرایی به یکی از موضوعات نگران‌کننده در جوامع اسلامی تبدیل شده است؛ پدیده‌ای که با ارزش‌های اساسی دین اسلام از جمله ساده‌زیستی، قناعت و دوری از اسراف در تضاد آشکار قرار دارد.

کارشناسان اجتماعی معتقدند که رشد تجمل‌گرایی در میان اقشار مختلف جامعه، به‌ویژه نسل جوان، حاصل تأثیر گسترده فرهنگ غربی، تبلیغات رسانه‌ای و رقابت‌های اجتماعی برای نمایش جایگاه اقتصادی است. به گفته آنان، این روند نه‌تنها موجب افزایش اسراف و هدررفت منابع شده بلکه زمینه‌ساز نارضایتی‌های روانی و اجتماعی و گسترش شکاف‌های طبقاتی نیز گردیده است.

در متون اسلامی از جمله قرآن کریم، مسلمانان به میانه‌روی و دوری از اسراف دعوت شده‌اند. آیه ۶۷ سوره فرقان از بندگان خداوند به‌عنوان کسانی یاد می‌کند که با تواضع بر زمین راه می‌روند و اهل زیاده‌روی نیستند. بااین‌حال، روند کنونی در برخی جوامع اسلامی نشان می‌دهد که گرایش به مصرف‌گرایی و تجمل‌طلبی در حال افزایش است.

از سوی دیگر، کارشناسان مذهبی و فرهنگی بر ضرورت آموزش مبانی اسلامی در مدارس، رسانه‌ها و نهادهای دینی تأکید دارند. به باور آنان، معرفی الگوهایی از سادگی در زندگی پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) می‌تواند نقش مؤثری در اصلاح نگرش عمومی نسبت به سبک زندگی اسلامی ایفا کند.

پیشنهاداتی چون تقویت نظارت اجتماعی بر مصرف‌گرایی، افزایش آگاهی‌بخشی عمومی و مقابله با تبلیغات تجمل محور از جمله راهکارهایی است که برای مهار این پدیده مطرح شده است.

در نهایت، تحلیلگران هشدار می‌دهند که ادامه روند تجمل‌گرایی می‌تواند به تضعیف بنیان‌های اخلاقی جامعه اسلامی منجر شود و بازنگری در سیاست‌های فرهنگی، آموزشی و اقتصادی برای مقابله با آن امری ضروری به نظر می‌رسد.

انتهای خبر/