هویت دینی هدفی که ماهواره آن را نشانه گرفته است

به گزارش پایگاه خبری”شاهین نا” به نقل از صاحب نیوز/ با پیشرفت رسانه ها دوره سیال وابهام آمیزی از پیامدهای احتمالا منفی دنیای مدرن ورسانه های ارتباطی نوین آن برای انسان معاصر ترسیم می شود. رسانه های جمعی از یک سو وحدت اجتماعی راتهدید می کند واز سوی دیگرمی تواند پادزهری برای تهدیداتی باشد که از طرف سایر نیروهای اجتماعی از قبیل تحرک ودگرگونی سریع متوجه همین وحدت می شود .

ماهواره یکی از رسانه های بسیا موثر در عصر حاضر است که همانند سایر رسانه ها و وسایل ارتباطی در طول چند سال اخیر وارد کشور شده اند.

بسیاری از صاحب نظران براین باورند که یکی از آسیب های ماهواره به عنوان یک رسانه مدرن هویت شکنی است.ماهواره ها با درنوردیدن دیوارها ومرزها وفروپاشاندن همه خطوط هویت داروریشه دار سامان سنتی ومذهبی جوامع را به نفع خود یک نظم تازه می بخشند ودهکده جهانی را هدف می گیرد.دراین فرایند زمانی که هویت به مثابه یک ذخیره تاریخی قطع شود نظام بنیادین جامعه فرو خواهد ریخت.

امروزه استفاده از ماهواره باعث شده حجم وسیعی از برنامه های برون مرزی وفراسنتی به فضای فکری جامعه وارد شده وبرابعاد مختلف زندگی فردی واجتماعی تاثیر گزارد. یکی از این ابعاد مهم هویت فرهنگی وهویت دینی است .

* هویت مجموعه معانی است که چگونه بودن را در نقشهای اجتماعی به فرد القاء میکند

در لغت‏نامه دهخدا «هویت» به معنای «تشخص» دانسته شده است .همچنین در فرهنگ آکسفورد، هویت به معنی چیستی و کیستی افراد تعریف شده است؛ بنابراین می‌توان گفت که هویت در خلاء مطرح نیست. در رابطه با هویت، یک خود و یک غیر وجود دارد که بدان وسیله، فرد دست به شناسایی می‏زند . هویت در جامعه‏شناسی به معنی چه کسی بودن و حس شناساندن خود است که یک سلسله عناصر فرهنگی و تاریخی را در فرد یا گروه انسانی تحریک می¬کند. در واقع هویت مجموعه معانی است که چگونه بودن را در خصوص نقشهای اجتماعی به فرد القاء می¬کند و یا وضعیتی است که به فرد می¬گوید او کیست و یک مجموعه معانی را برای فرد تولید می¬کند که مرجع کیستی و چیستی او را تشکیل می‏دهد . بدین ترتیب «هویت به مثابه¬ شالوده و سازه¬ اجتماعی است که در فرآیند شالوده¬ریزی یا سازه‌گرایی اجتماعی به وجود می-آید و با تکیه بر حافظه جمعی و تمامی منابع معرفتی، با در نظر گرفتن ساختار عینی اجتماعی در طول زمان به طور مجدد باز تعریف می‏شود» بنابراین هویت مبتنی بر هستی و وجود مجموعه¬ای از ویژگی‏های ممتاز است؛ یعنی به آنچه که فرد با آن به عنوان عضوی از گروه اجتماعی شناخته می‏شود (از قبیل ویژگی‏های فردی یا رفتارهای جمعی) هویت گفته می¬شود. هنگامی که از هویت به عنوان یک پدیده¬ جمعی یاد می¬شود، به طور قطع، شامل ویژگی¬های جمعی¬ از قبیل احساس همبستگی، احساس تعلق به یک جامعه آگاهی، فداکاری و وفاداری نسبت به آن است . در اصل هویت امری چند لایه یا چند سطحی است و بر پایه تعدد قرار دارد. این لایه¬ها و سطوح هویت زندگی انسانی از هستی درونی فرد تا هستی جهانی وی را در بر می-گیرد. بنابراین مفهوم، هویت دارای پیچیدگی زیادی می¬باشد و این امر باعث شده است که این مفهوم دارای ابعاد متفاوت باشد؛ از جمله هویت اجتماعی، هویت فردی، هویت شغلی، هویت خانوادگی، هویت قومی ،هویت فرهنگی و هویت دینی.

*‌هویت دینی : نشان دهنده احساس تعلق و تعهد به دین و جامعه دینی است ‌هویت دینی یکی از ابعاد مهم هویت اجتماعی است که متضمن سطحی از دینداری است که با مای جمعی یا همان اجتماع دینی مقارن است. در واقع ‌هویت دینی نشان دهنده احساس تعلق و تعهد به دین و جامعه دینی است. ‌هویت دینی در واقع همان آثار و عوارض ناشی از حمل وصف دین بر فرد دیندار است. به تعبیر بهتر با پذیرش دین به عنوان یک اصل اعتقادی، در زندگی فرد مؤمن تغییرات و نتایج مهمی در وجوه مختلف حیات حاصل می‏شود با توجه به اینکه یکی از ویژگی¬های هویت، ابعاد چندگانه آن است، ‌هویت دینی نیز دارای ابعاد مختلفی است که موارد زیر شامل می‌شود.

* دینداری و نگرش به نفس دین:

«دینی بودن» عنوان عامی است که به هر فرد یا پدیده¬ای که ارزش¬ها و نشانه¬های دین در آن متجلی باشد اطلاق می¬شود. تجلی ارزش¬ها و نشانه¬های دینی بودن فرد را می‏توان در نگرش، گرایش و کنش¬های آشکار و پنهان او شناسایی کرد. فرد متدین از یک سو، خود را ملزم به رعایت فرامین و توصیه¬های دینی می‏داند و از سوی دیگر، اهتمام و ممارست¬های دینی، او را به انسانی متفاوت با دیگران مبدل می¬سازد. بدین طریق می‏توان با دو نشانه او را از دیگران بازشناخت؛ یکی از طریق پایبندی و التزام دینی¬اش و دیگری پیآمد دینداری و آثار تدیّن در فکر و جان و عمل فردی و اجتماعی او. پس دینداری به بیان کلی، یعنی داشتن اهتمام دینی به نحوی که نگرش، گرایش و کنش¬های فرد را متأثر سازد .وقتی براثر القائات وبرنامه های ماهواره ای نگرش انسان به دین تغییر یابد ودرعمل به گونه ای متفاوت با آموزه های دینی عمل شود آن وقت است که هویت دینی دست خوش تغییر قرار می گیرد .برنامه های ماهواره ای چه غربی وبه خصوص فارسی زبان با ایجاد ومطرح کردن شبهه های بی اساس وموهوم والقا وتکرار مبانی جدید وبه قول خودشان روشن فکر مابانه هویت دینی افراد را دچار تزلزل می کنند وپس از گذشت زمان هویت دینی جدیدی در فرد شکل می گیرد.

* استفاده زمانی برنامه های ماهواره ای رابطه ای معکوس با هویت دینی دارد

براساس تحقیقات دانشگاهی میزان استفاده زمانی ماهواره٬ به طور مستقیم با میزان ‌هویت دینی رابطه معنی‏دار معکوسی به میزان ۳۰/۰- درصد دارد؛ یعنی با افزایش میزان استفاده زمانی ماهواره، ‌هویت دینی مردم کاهش می‏یابد. همچنین، میزان استفاده زمانی ماهواره به طور غیرمستقیم با متغیرهای واسطه‏ای همچون مصرف‏گرایی٬ نسبی‏گرایی٬ فردگرایی و لذت‏گرایی رابطه مثبت و معنی‏داری دارد؛ یعنی هرچه مردم بیشتر از ماهواره استفاده کنند مصرف‏گراتر٬ نسبی‏گراتر٬ فردگراتر و لذت‏گراتر می‏شوند. علاوه بر آن، میزان مصرف‏گرایی٬ نسبی‏گرایی٬ فردگرایی و لذت‏گرایی با میزان ‌هویت دینی مردم رابطه¬ معکوس و معنی‏داری وجود دارد؛ یعنی هرچه میزان استفاده زمانی ماهواره افزایش یابد٬ میزان مصرف‏گرایی٬ نسبی‏گرایی٬ لذت‏گرایی و فردگرایی مردم افزایش می‏یابد و به تبع آن میزان ‌هویت دینی آن‏ها کاهش می‏یابد. بنابراین افزایش استفاده زمانی ماهواره، هم به‌طور مستقیم و به طور غیرمستقیم، از طریق متغیرهای واسطه (مصرف‌گرایی٬ نسبی‌گرایی٬ فردگرایی و لذت‌گرایی) سبب کاهش میزان ‌هویت دینی مردم می‏شود.

*جهان آینده کارزار دو قدرت جهانی شدن وهویت

با مطالعه کوتاه در جوامع بشری می‏توان به خوبی دریافت که ‌هویت دینی، بخش مهمی از هویت مردم است. به خصوص در ایران سرگذشت ایرانیان چه قبل و چه بعد از اسلام با ادیان توحیدی گره خورده است؛ بنابراین ‌هویت دینی و توحیدی، بخشی از هویت ساکنین این مرز و بوم است .انقلاب اطلاعات و فناوری رایانه‏ای و ارتباطات، جامعه جهانی را به واسطه توسعه پیشرفت در حوزه¬ وسایل ارتباطی، در دو بعد زمان و مکان متراکم کرده و بدین‌ترتیب افزایش ارتباطات جهانی و جهانی شدن، موجب ایجاد تغییرات فرهنگی بسیاری در جوامع مختلف شده است. رواج ارزش‏های گوناگون از جمله لذت‏گرایی، مصرف‏گرایی، نسبی‏گرایی و فردگرایی عوامل تهدید کننده¬ تعلق خاطر به ‌هویت دینی به خصوص در میان جوانان است. در واقع، هویت‌ فرهنگی و دینی توسط تهاجم فرهنگی تهدید می‏شود. همان طور که کاستلز نیز جهان آینده را صحنه¬ کارزار دو قدرت معتبر یعنی جهانی شدن و هویت می‌داند.
نظریه فریدمن نیز درمورد جهانی شدن این نکته را تاکید می کندکه جهانی شدن همه مرزهای فرهنگی را تخریب کرده و نهادها و عناصر سنتی هویت بخش را به چالش می‏طلبد و مصرف را به منبع اصلی و انفکاک اجتماعی تبدیل می‏کندبا توجه به این سخن وآنچه در بالا گفته شد استفاده از ماهواره مساوی است با مصرف گرایی بیشتر وهویت دینی پایینتر
و همچنین یافته‌های یک تحقیق دانشگاهی موید این نکته است که طبق نظریه مازریو جهانی شدن و به تبع آن گسترش تکنولوژی غربی، نیرویی است که با خود نه فقط مهارت‏های جدید، بلکه ارزش‏های جدید از جمله لذت‏گرایی را حمل می‏کندواین یعنی استفاده از ماهواره مساوی است با لذت گرایی بیشتر وهویت دینی پایینتر

*هویت فرهنگی:

هویت فرهنگی آن درایتی از خویشتن است که مشتق از عضویت (چه رسمی وچه غیر رسمی)دریک گروه اجتماعی برمبنای انتقال وپرورش دانش،باورها،ارزش ها،نگرش ها،سنت ها وشیوه های زندگی معین مشترکی بین اعضاست.هویت فرهنگی به وسیله شاخص هایی مانند شرکت درآیین های مذهبی،اجرای آداب ورسوم سنتی،گذراندن اوقات فراغت مطابق با فرهنگ جامعه احساس تعلق خاطر به زبان ،میراث فرهنگی وپای بندی به تدارک مراسم ازدواج وغیره صورت می گیرد.حال اگر فردی تحت تاثیر القائات غربی وماهواره قرارگیرد وبخواهد هویت فرهنگی خود را براساس هویت بیگانه شکل دهد قطعا تاثیرات بیشماری را براجتماع خواهد گذاشت چرا که هویت فرهنگی هر کشوری با توجه به عوامل تاثیر گذار برآن متفاوت بوده بنابراین شخصی که هویت فرهنگی خود رابر اساس هویت کشور بیگانه ای که تفاوت های بیشمار فرهنگی بومی وسنتی با کشوری که او درآن زندگی می کند داشته باشد دچار نوعی چند گانگی وهنجار شکنی می شود که دردراز مدت ازبین رفتن انسجام ووحدت فرهنگی واجتماعی را در جامعه به دنبال خواهد داشت. براین اساس، لازم به نظر می‏رسد که به منظور کاهش تأثیرات ابزارهای جهانی شدن بر ‌هویت دینی وفرهنگی برای استفاده صحیح افراد جامعه از رسانه‏ها به منظور تقویت این دوهویت باید شرایط مناسب فراهم گردد و همچنین در رسانه‏ها به منظور آگاهی و فهم بهتر از ‌هویت دینی وفرهنگی برنامه‏ریزی‏های دقیق‏تری انجام گیرد.